sobota, 11 października 2014

a
  1. OKRES VII

  2. Papieże Odrodzenia

  3. (1417-1534)


204. MARCIN V 1417-1431. Oddone Colonna. Urodził się w 1368 roku w Genazzano koło Rzymu. Został mianowany przez Innocentego VII kardynałem kościoła św. Jerzego in Velabro. 6 listopada 1417 roku zebrane na soborze w Konstancji zgromadzenie, w którym uczestniczyło 23 kardynałów I 30 przedstawicieli „chrześcijańskich nacji” – Niemiec, Anglii, Hiszpanii, Francji i Italii (Polska została zaliczona do nacji niemieckiej) – wybrało jednogłośnie na papieża 49-letniego kardynała Colonnę. Elektowi, który nie miał wyższych święceń, udzielono w ciągu trzech dni kolejnych stopni: diakonatu, kapłaństwa i episkopatu, upoważniających go do objęcia najwyższej władzy w Kościele. Po uroczystościach koronacyjnych, nie czekając na zamknięcie obrad soborowych, Marcin V pospieszył do Italii. Lecz podróż do Rzymu trwała 3 lata. Wolny wstęp do Rzymu musiał być okupiony długimi negocjacjami z Joanną II, królową Neapolu, i samozwańczym kondotierem Braccim, który korzystając z chaosu opanował Państwo Kościelne. Sam wjazd do Wiecznego Miasta nie miał charakteru triumfalnego: zniszczone budynki, opuszczone pałace i zdewastowane bazyliki świadczyły o głębokim upadku opuszczonej przez papiestwo stolicy chrześcijaństwa. Papież energicznie przystąpił do dzieła odbudowy miasta. Pełen rezerwy był natomiast jego stosunek do rozwiązującego się soboru w Konstancji. Tu po elekcji ojcowie soboru zawarli z różnymi państwami szereg układów, które miały regulować wewnętrzne stosunki między hierarchią a władzą świecką. Nie zostały one nigdy formalnie ratyfikowane przez papiestwo. Jeszcze więcej zastrzeżeń wysuwał Marcin V pod adresem uchwał soborowych, które wyraźnie głosiły wyższość soboru nad władzą papieża i zapowiadały regularne zwoływanie następnych zgromadzeń soborowych. Gdy zgodnie z decyzją powziętą w Konstancji biskupi zjechali się w 1423 roku do Pawii, Marcin V przerwał obrady pod pretekstem zarazy, która wybuchła w tym rejonie. Następny zjazd w Sienie, skupił zaledwie paru biskupów, co upoważniło papieża do dalszego odroczenia obrad. Papież wyznaczył nowy termin na 1431 r., zwołując biskupów do Bazylei. Otwarcia sobory Marcin V już nie dożył. Zmarł tchnięty paraliżem. Został pochowany w bazylice Laterańskiej.
205. EUGENIUSZ IV 1431-1447. Gabriele Condulmer. Urodził się w 1383 roku w Wenecji. Był siostrzeńcem papieża Grzegorza XII, który ustąpił ze swego stanowiska na żądanie soboru w Konstancji. Condulmer za młodu wstąpił do pustelniczego zakonu augustianów. Z woli swego wuja przyjął biskupstwo Sieny. Później został mianowany kardynałem. Podczas konklawe, po wyborze, ale przed koronacją, elektorzy zmusili go do podpisania zobowiązania, że nie będzie samowolnie mianował nowych kardynałów i że bez zgody kolegium kardynalskiego nie podejmie żadnej ważniejszej decyzji w sprawach Kościoła. Kardynałowie zastrzegli sobie również prawo wglądu w gospodarkę finansową papiestwa. Eugeniusz był człowiekiem surowych obyczajów i zwolennikiem twardej ręki. Nazajutrz po koronacji oświadczył, że nie zamierza dotrzymywać bezprawnie wymuszonych na nim warunków. Następnie przystąpił w sposób zdecydowany do ograniczania przywilejów kardynalskich, a zwłaszcza nadanych przez jego poprzednika, Marcina V Colonnę. Spowodowało to duże niezadowolenie, zwolennicy rodziny Colonnów wzniecili w mieście rozruchy, które zostały szybko przez papieża opanowane. Istotne dla Eugeniusza IV było zajęcie odpowiedniego stanowiska wobec soboru, który 23 lipca 1431 roku zebrał się w Bazylei. Papież mianował swym legatem wytrawnego dyplomatę, kardynała Giuliana Cesariniego. Wskutek mylnej informacji o nikłym zainteresowaniu biskupów obradami soboru Eugeniusz IV postanowił rozwiązać zgromadzenie. W rzeczywistości sprawa wyglądała inaczej i licznie reprezentowane w Bazylei episkopaty całej Europy zaprotestowały przeciw decyzji papieskiej. Po dwu latach przetargów Eugeniusz uznał wreszcie sobór za legalny i pozwolił na dalsze prowadzenie obrad. Główna przyczyną uległości papieża była trudna sytuacja, w jakiej się znalazł w związku z coraz silniejszą wrogością ludności rzymskiej wobec jego osoby. W 1434 roku zorganizowana przez Colonnów rewolta zmusiła Eugeniusza do ucieczki. Papież w przebraniu mnicha zbiegł do Florencji, za nim podążyła część urzędników kurii. Pod opieką Medyceuszów, którzy w tym czasie przejęli władzę w stolicy Toskanii, Eugeniusz dalej rządził Kościołem. Korzystając z pośrednictwa wątpliwej sławy biskupa kondotiera Vitelleschiego papież aprobuje akcję krwawej pacyfikacji Rzymu. Jednocześnie Eugeniusz nawiązuje ściślejsze kontakty z Zygmuntem Luksemburskim, którego już wcześniej ukoronował na cesarza (w 1433 r.). Ciesząc się poparciem cesarza papież postanowił ograniczyć zapędy ojców soborowych, którzy coraz gwałtowniej wprowadzali w życie zasady koncyliaryzmu i głosili tezę o wyższości zbierającego się na soborach episkopatu nad papiestwem. Nie konsultując się z papieżem ojcowie soboru debatowali nad sprawą husytów, nad reformą kościołów, rozpatrywali problem przywrócenia unii z Kościołem wschodnim oraz żądali przyjęcia na rzecz sobory część dochodów papieskich. Pod pozorem konieczności prowadzenia bezpośrednich rozmów z przedstawicielami Kościoła wschodniego Eugeniusz rozwiązał sobór bazylejski i zwołał biskupów do Ferrary. Doszło do rozłamu. Część uczestników bazylejskiego zgromadzenia stawiła opór, a nawet wezwała papieża, by przybył osobiście i wyjaśnił swoje stanowisko. Gdy minął wyznaczony termin i papież nie przyjechał, 300 członków soboru (w tym tylko 7 biskupów) złożyło Eugeniusza z urzędu, a w jego miejsce wybrało Amadeusza z Sabaudii, który przyjął imię Feliks V. Znaczna jednak większość biskupów była przeciwna nowej schizmie. W Ferrarze, a następnie we Florencji, kontynuowano negocjacje z Kościołem wschodnim. 6 lipca 1439 roku ogłoszono unie obu Kościołów: łacińskiego i greckiego. Postanowiono również zorganizować nową krucjatę przeciw Turkom. Unia florencka sklecona naprędce, pod presją zewnętrznych okoliczności, nie miała większego odzewu w olbrzymiej masie chrześcijaństwa wschodniego. „Łacinnicy” bowiem nie mieli zrozumienia dla prastarych tradycji Kościołów, które przez tyle wieków rozwijały się z dala od ingerencji papiestwa. Zorganizowana przez kardynała Cesariniego krucjata, w której czołowa rola przypadła królowi Polski i Węgier Władysławowi, zakończyła się klęską pod Warną (1444 r.). Proniemiecka polityka Eugeniusza IV, w której pośredniczył ówczesny sekretarz cesarski, poeta i dyplomata Encasz Sylwiusz Piccolomini (później papież Pius II), usztywniła antypapieskie stanowisko króla Francji. W 1438 roku Karol VII zatwierdził uchwaloną przez francuskie duchowieństwo Sankcję pragmatyczną, która głosiła wyższość soboru nad papiestwem i formułowała podstawy tak zwanej wolności Kościoła gallikańskiego. Akt ten był przez następne wieki przedmiotem ostrych sporów między Stolicą Apostolską a francuskim katolicyzmem. Chociaż znaczną część swego pontyfikatu Eugeniusz spędził we Florencji, dołożył wielu starań, by przywrócić Rzymowi dawną świetność. Dzięki jego zabiegom przyjechało do Wiecznego Miasta wielu wybitnych humanistów, myślicieli, pisarzy, malarzy, rzeźbiarzy i muzyków.
FELIKS V 1439. Amadeusz, książę Sabaudii. Po śmierci swojej małżonki, z którą miał dziewięcioro dzieci, wybudował w Ripailles nad Jeziorem Lemańskim (obecnie we Francji koło Thonon) klasztor zamek. Tu w otoczeniu kilkunastu mnichów dzielił swój czas między mistykę i politykę. Wybrany na papieża przez sobór bazylejski rezydował w diecezji lozańskiej. Mianował kilku kardynałów, w tym dwóch Polaków: Wincentego Kota z Gniezna i Zbigniewa Oleśnickiego z Krakowa. Po 10 latach urzędowania uznał zwierzchnictwo Mikołaja V, który mianował go kardynałem. Zmarł w Ripailles w 1451 roku. Jego imię zamyka dotychczasową listę antypapieży Kościoła katolickiego.
206. MIKOŁAJ V 1447-1455. Syn lekarza. Tommaso Parentucelli urodził się w 1397 roku w Sarzana (Liguria). Jako młody duchowny pełnił służbę u kardynała Mikołaja Albergatiego, jednego ze współtwórców unii florenckiej. Mianowany biskupem Bolonii Parentucelli piastował funkcje legata papieskiego w Niemczech i Neapolu. Przyczynił się w dużym stopniu do zawarcia konkordatów wiedeńskich, umów, które regulowały wzajemne stosunki miedzy papiestwem a księstwami niemieckimi (1448 r.). Po wstąpieniu na tron Piotrowy Mikołaj V dążył do utrwalenia pokoju w społeczności chrześcijańskiej. Był człowiekiem skromnym, bez większych ambicji, humanistą w każdym calu, rozmiłowanym w tradycjach klasycznego antyku. Dużym jego osiągnięciem było utworzenie Biblioteki Watykańskiej, do dzisiejszego dnia najcenniejszego zbioru rękopisów literatury klasycznej. 23 maja 1453 roku, po 53 latach oblężenia, Bizancjum zostało zdobyte przez wojska tureckie. Chrześcijańskie cesarstwo bizantyjskie przestało istnieć. Wieść ta wstrząsnęła Europą, ale zabiegi Mikołaja, by wznowić krucjaty przeciw potędze otomańskiej, spotkały się z obojętnością zachodnich dworów królewskich. Solidarność chrześcijańska była już wówczas pustym słowem. Ostatnie lata życia cierpiący na podagrę papież poświęcił rozwojowi kultury i sztuki swej diecezji. Jego szczodrość stała się przysłowiowa. Chciał przebudować starożytną bazylikę watykańską, ale nie starczyło mu sił i środków by przeprowadzić swój ambitny zamiar. Łagodny papież raz tylko został zmuszony do srogości, wobec niejakiego Stefana Porcaro, fanatyka, który od pierwszych miesięcy pontyfikatu Mikołaja V nieustannie spiskował przeciw osobie papieża. Kilkakrotnie ujęty przez straże papieskie doznawał za każdym razem łaski przebaczenia ze strony Mikołaja, który nawet obdarował go złotem i mianował gubernatorem Kampanii. Gdy mimo to Porcaro powrócił do Rzymu, by knuć nowy spisek antypapieski, Mikołaj V stracił cierpliwość i skazał pojmanego konspiratora na śmierć. W Rzymie humaniści uznali decyzje papieża nie tyle za niechrześcijańską, ile za niezgodną z ideałami głoszonymi przez antycznych filozofów.
207. KALIKST III 1455-1458. Alonso de Borja (Borgia) urodził się w 1378 roku w Hiszpanii. Został mianowany przez antypapieża Benedykta XIII kanonikiem i profesorem w Leridzie. Następnie przeniósł się do Włoch. Gdy dzięki jego zabiegom król Neapolu Alfons I uznał za papieża Marcina V, ten mianował Alonsa biskupem Walencji. Eugeniusz IV wyniósł go do godności kardynalskiej. Jako papież Kalikst poświęcił cały swój trud i pieniądze na poparcie Jana Hunyadyego, regenta węgierskiego, którego armia powstrzymała pod Belgradem napór wojsk tureckich (1456 r.). Aby uczcić to zwycięstwo, papież ustanowił Święto Przemienienia Pańskiego (obchodzone 6 sierpnia). Zarządził również w kościołach każdego dnia w południe dzwonienie (zwane „tureckim”) na Anioł Pański. Za rządów Kaliksta wróciły czasy nieograniczonego nepotyzmu, rozdawania urzędów kościelnych i kapeluszy kardynalskich krewnym i powinowatym rodziny Borgiów. W 1456 roku Kalist III polecił dokonać rewizji procesu, w wyniku, którego w 1431 roku skazano na stos bohaterkę francuską, Joannę d’Arc.
208. PIUS II 1458-1464. Eneasz Sylwiusz Piccolomini urodził się w 1405 roku w Corsignano (dzisiaj Pienza) koło Sieny. Studiował na uniwersytecie sieneńskim. Młody humanista rozczytywał się w pismach Cycerona i Liwiusza i naśladując poetów rzymskich pisał erotyki. Od 1430 roku spełniał funkcję sekretarza trzech biskupów i trzech kardynałów, przy czym okazał duże zdolności dyplomatyczne, które wykorzystał zwłaszcza na dworze cesarza niemieckiego. Mając lat 40 przyjął święcenia kapłańskie i wstąpił na służbę Eugeniusza IV, który mianował go biskupem Sieny, a następnie kardynałem. W 1458 roku po burzliwym konklawe został wybrany na papieża. Przyjął imię Pius by uczcić łacińskiego wieszcza Wergilego, który jego patrona, mitycznego Eneasza (protoplastę Rzymian), obdarzył przydomkiem „pobożny” ( po łacinie pius). Jako papież humanista popierał rozwój życia kulturalnego na dworze papieskim. Sam nie przestawał interesować się literaturą klasyczną, spędzając noce – jak sam twierdził – na czytaniu łacińskich poetów i spisywaniu własnych pamiętników. Pozostawił po sobie jedyną znaną nam autobiografię papieską pt. Komentarze, której rękopis przechowywany w Bibliotece Watykańskiej nie doczekał się do dzisiejszego dnia autentycznego, nieokrojonego przez kościelną cenzurę wydania pierwotnego tekstu. Za czasów Piusa II rozwinął się rzymski uniwersytet zwany „Sapienzą”. Pius II snuł fantastyczne plany nawrócenia sułtana tureckiego. Podjął również wysiłki zorganizowania wielkiej wyprawy krzyżowej celem odzyskania Konstantynopola. 14 sierpnia 1464 roku papież stał w oknie wypatrując daremnie pojawienia się sprzymierzonej floty, którą zamierzał osobiście poprowadzić do Bosforu. Gdy go powiadomiono, że żaden okręt nie przybędzie, papież załamał się i zmarł.
209. PAWEŁ II 1464-1471. Pietro Barbo urodził się w Wenecji w 1417 roku. Był siostrzeńcem papieża Eugeniusza IV. W wieku 23 lat został mianowany kardynałem kościoła Santa Maria Nuova. Wybrany na papieża usiłował ograniczyć nadmierne ambicje kardynałów, którzy rościli sobie prawo do sprawowania kontroli nad rządami papieskimi. Barbo słabo władał łaciną, nie był humanistą i nie popierał nadmiernego uwielbienia, jakie członkowie powstałej w tym okresie Akademii Rzymskiej okazywali tradycjom papieskiego Rzymu. Proces wytoczony przez inkwizycję humanistom Pomponiuszowi Laetusowi (1458-1498) i Platinie (zm. W 1481) wykazał, że nie byli oni groźni dla papiestwa. Paweł II polecił ich zwolnić, a jego następca, Sykstus IV, mianował Platinę prefektem Biblioteki Watykańskiej. W 1464 roku powstała w benedyktyńskim klasztorze w Subiaco pierwsza drukarnia na terenie Italii. W 1467 roku Paweł II kazał ją przenieść do Watykanu. Papież był również kolekcjonerem numizmatów i ozdobnych kamieni szlachetnych, które wzbogaciły zbiory Muzeum Watykańskiego. Na arenie międzynarodowej starania legatów papieskich nie rozstrzygnęły sporów z Francją, Rzeczpospolitą Wenecką i Florencją. Perspektywa zorganizowania wspólnej antytureckiej krucjaty oddalała się z każdym rokiem.
210. SYKSTUS IV 1471-1484.Francesco della Rovere urodził się w 1414 roku w Celle w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Wstąpił do zakonu franciszkańskiego, którym skierował go na studia prawnicze do Padwy i Bolonii. W 1464 roku został wybrany na generała zakonu, a trzy lata później mianowany kardynałem przy kościele św. Piotra in Vincoli. Był autorem kilku traktatów z dziedziny prawa kościelnego. Tiarę otrzymał na skutek różnych zabiegów niepozbawionych charakteru przekupstwa. Jako papież był niestrudzonym rzecznikiem interesów własnej rodziny. Ideałem della Roverego było stworzenia z papiestwa, na wzór innych księstewek Italii, świeckiej monarchii, kierowanej przez spokrewnionych z papieżem kardynałów. Sykstus IV wyniósł do godności kardynalskiej 5 nepotów, a 10 innych wyznaczył na wysokie stanowiska kościelne. Jego rodowe ambicje spowodowały ostre zatargi z Florencją, Mediolanem i Wenecją, które z niepokojem śledziły wzrost potęgi rodziny della Rovere. Interwencje króla Francji Ludwika XI i monarchii neapolitańskiej zaogniły jeszcze sytuację. Rodzina papieska wdała się w różne lokalne konflikty zbrojne, których papież nie pochwalał, ale też i niczego nie uczynił, aby im zapobiec. W 1482 roku Sykstus IV wydał normy określające zakres działania inkwizycji w królestwie Hiszpanii, podporządkowując ją urzędowi wielkiego inkwizytora, którego pierwszym przewodniczącym został dominikanin Torquemada. Wiele uwagi poświęcał papież rozwojowi sztuki. Jego imieniem nazwano nowo wzniesione oratorium przy apartamentach papieskich w Watykanie (Kaplica Sykstyńska). W 1476 roku Sykstus IV wprowadził Święto Niepokalanego Poczęcia (8 grudnia). W 1482 roku kanonizował św. Bonawenturę, średniowiecznego teologa franciszkańskiego. Mimo niewątpliwych zasług dla rozwoju kultury okresu Odrodzenia pontyfikat Sykstusa IV, który w dużym stopniu przyczynił się do zeświecczenia kurii papieskiej, był krytycznie oceniany przez wielu pisarzy i historyków kościelnych: „Papież ten – pisał Machiavelli – był pierwszym, który dowiódł, jak wielką rozporządza władzą i ile spraw, które później okazały się błędne, można ukryć pod płaszczykiem papieskiego autorytetu”.
211. INNOCENTY VIII 1484-1492. Giambattista Cibo urodził się w 1432 roku w Genui. Rodzina Cibo była spokrewniona z możnym genueńskim rodem Doriów. Cibo studiował w Padwie i Rzymie. Owocem jego bujnej młodości było liczne, nieślubne potomstwo, które za jego pontyfikatu zaludniło pałace watykańskie. Paweł II mianował młodego Cibo biskupem Savony, a następnie kardynałem. Protegowany przez rodzinę della Rovere został wybrany na papieża. Innocenty VIII w niczym nie zmienił stylu urzędowania swego poprzednika. Chcąc uzyskać poparcie bogatych Medyceuszów, ożenił swego nieślubnego syna Franciszka z córką Wawrzyńca Wspaniałego, Magdaleną Medycejską. Ślub odbył się w Watykanie. Papież mianował również kardynałem 14-letniego syna Wawrzyńca Medyceusza, szwagra papieskiego syna. Zajęty sprawami rodzinnymi Innocenty nie poświęcał wiele uwagi ogólnej sytuacji polityczno-religijnej. Zapędy dworu otomańskiego próbował trzymać w szachu zatrzymując na swym dworze jako zakładnika brata sułtańskiego, księcia Dżema. Aby wykupić swego brata, sułtan Bajazyt II ofiarował papieżowi relikwię świętej włóczni, którą według podania przebito bok Chrystusa. Papież przyjął prezent, ale Dżema nie wypuścił. W 1484 roku Innocenty VIII ogłosił słynną bullę przeciw czarownicom, która stała się przyczyną wielu krwawych procesów w krajach chrześcijańskiej Europy. W 1492 roku Hiszpanie zdobyli Grenadę, ostatni bastion islamu na Półwyspie Iberyjskim. Z inicjatywy Innocentego VIII zbudowano na zapleczu pałacu watykańskiego Belweder, który miał służyć do festynów i zabaw dworu papieskiego. Dziś na miejscu rozebranego w XVI wieku Belwederu wznosi się MUZEUM Watykańskie.
212. ALEKSANDER VI 1492-1503. Rodrigo de Borja (Borgia) urodził się w 1430 roku w Jativa koło Walencji. Mając 26 lat został mianowany przez swego stryja Kalista III kardynałem i biskupem Walencji, aczkolwiek nie miał wyższych święceń. W 1460 roku związał się z Vannozzą Catanei, z którą miał kilkoro dzieci. Spór między rodem della Rovere a Borgiami na konklawe z 1492 roku zakończył się wyborem kardynała Rodriga, który okupił większość sprzyjających mu głosów obietnicami dalszych beneficjów. Dzieje pontyfikatu Aleksandra VI sprowadzają się niemal wyłącznie do walki rodziny papieskiej o władzę nie tylko w Państwie Kościelnym, ale i w całej Italii. Najstarszy z synów papieża, Cesare Borgia, człowiek o wybujałej ambicji, został mianowany kardynałem. Młodszy, Juan książę Gandii, poślubił siostrzenicę króla Hiszpanii. Córka Lukrecja, miała trzech mężów, z których jeden został zamordowany przez swego szwagra Vcezarego. Dynastia Borgiów zdobyła władzę intrygą i zabójstwami. Zbiegły do Francji kardynał Giuliano della Rovere skłonił króla Karola VIII do podjęcia wyprawy przeciw Rzymowi. Jesienią 1494 roku świetnie wyposażona armia francuska przekroczyła Alpy, zdobyła Mediolan, Florencję, gdzie witał ją Savonarola, kaznodzieja i reformator religijny, i 3 grudnia 1494 roku zajęła Rzym. Aleksander VI zamknął się w Zamku Anioła i wdał się w układy z królem Francji. Karol VIII podążył następnie na południe i 12 maja koronował się na króla Neapolu. Sukcesy najeźdźców francuskich wywołały opór miast włoskich. 31 marca 1495 roku powstała antyfrancuska Liga Wenecka, do której przystąpił papież Borgia. Karol VIII został zmuszony do wycofania się i po klęsce pod Fuornuovo koło Parmy z trudem przebił się z powrotem do Francji. Rodzina Borgiów triumfowała. Aleksandrowi VI pozostało jeszcze zadanie pokonania Savonaroli, mnicha dominikańskiego, którego płomienne kazania piętnowały zepsucie dworu papieskiego. Ręka inkwizycji dosięgła go i florencki kaznodzieja zginął na stosie 23 maja 1498 r. W ostatnich latach pontyfikatu Aleksandra VI niepodzielnym władcą w środkowej Italii był kardynał Cezary, który kolejno likwidował, co ważniejsze punkty oporu przeciw władzy Borgiów. Nie oszczędził on nawet niektórych rzymskich kardynałów, których z jego namowy otruto lub zamordowano. W jakim stopniu papież był bezpośrednio odpowiedzialny za wyczyny swego syna, trudno jednoznacznie osądzić. Brak dostępu do tajnych dokumentów watykańskich nie pozwala na wyjaśnienie wszystkich okoliczności tych tragicznych wydarzeń. Nie ma wątpliwości, że Aleksander VI był z natury człowiekiem dobrotliwym, nieskłonnym do okrucieństwa, ale całkowicie bezwolnym wobec nacisków otoczenia. Nie zdradzał większego zainteresowania sprawami religijnymi. Był również erotomanem. Rok przed śmiercią urodził mu się jeszcze jeden syn. 4 marca 1493 r. Aleksander VI wydał bullę Inter caetera, która przyznawała królom Hiszpanii i Portugalii wyłączność ziem zdobytych w wyprawach zamorskich. Papież uważając się za władcę całej kuli ziemskiej, wyznaczył linie demarkacyjną, biegnącą od bieguna północnego do południowego. To, co leżało o sto mil na zachód od tej linii, miało należeć do Hiszpanii, a to, co na wschód – do Portugalii. Papież udzielił również władcom Hiszpanii i Portugalii prawa „patronatu”, które zapewniało całkowitą swobodę w organizowaniu życia religijnego na nowo odkrytych ziemiach. Aleksander VI zmarł w wieku 73 lat śmiercią naturalną.
213. PIUS III 1503. Francesco Todeschini-Piccolomini. Kandydatami na zebranym po śmierci Aleksandra VI konklawe byli: francuski kardynał d’Amboise I jego przyjaciel Giuliano della Rovere, który powrócił z wygnania. Żaden nie otrzymał większości głosów. Wybrano siostrzeńca Piusa II, chorującego na podagrę 65-letniego kardynała Piccolominiego, który miał tylko święcenia diakonatu. Zmarł po trzech tygodniach. Nie ma dowodów, że został otruty, jak twierdzili współcześni kronikarze.
214. JULIUSZ II 1503-1513. Zebrane ponownie w krótkim czasie konklawe ofiarowało tiarę Giulianowi della Rovere. Jest rzeczą dowiedzioną, że przekupił on znaczną część swoich elektorów. Lecz trzy lata później papież della Rovere, który przyjął imię Juliusz, na cześć rzymskiego cezara, surowo potępił wszelkie zabiegi noszące charakter świętokupstwa w czasie konklawe. Giuliano della Rovere urodził się w 1443 roku w Albinola koło Savony. Wstąpił do franciszkanów, gdzie otrzymał staranne wykształcenie. Mianowany przez swego stryja Sykstusa IV kardynałem kościoła św. Piotra in Vincoli przystąpił energicznie do umocnienia wpływów swego rodu w państwie Kościelnym. Kardynałom elektorom przedstawił się jako rzecznik pokoju i niezawisłości papiestwa. W rzeczywistości jego pontyfikat był jednym pasmem wypraw wojennych, w których papież często brał udział osobiście, walcząc niejednokrotnie w pierwszych szeregach swej armii. W czasie wszystkich pochodów armii papieskiej kazał nieść przed sobą puszkę z hostią eucharystyczną. Głównym przeciwnikiem Juliusza były Wenecja i Francja. W wyniku tych wojen terytorium Państwa Kościelnego zostało znacznie poszerzone. Do obrony granic i swobód Państwa Kościelnego Juliusz powołał Gwardię Szwajcarską złożoną z wolontariuszy, mieszkańców Szwajcarii, nieżonatych i obytych w sztuce wojennej. Ich barwny strój zaprojektował Michał Anioł. Stojąca dziś u boku papieży straż honorowa jest reliktem tego garnizonu, którego liczebność w owym czasie była o wiele większa. Juliusz II przeszedł do historii nie tylko jako jeden z najbardziej wojowniczych papieży, ale i jako szczodry, choć autokratyczny mecenas sztuki. W 1506 roku rozpoczęto budowę nowej bazyliki św. Piotra według planów architekta Donata Bramantego (1444-1514). W 1512 roku odsłonięto w Kaplicy Sykstyńskiej freski, uważane za szczyt twórczości genialnego Michała Anioła Buonarrotiego (1475-1564). Ten sam artysta był twórcą niedokończonego nagrobka Juliusza II i wspaniałej kopuły wieńczącej bazylikę watykańską. W latach 1508-1512 ozdabia apartamenty watykańskie inny sławny malarz, Rafael Santi (1483-1520). Podobnie jak jego poprzednicy, Juliusz II faworyzował swoich krewnych, udzielając godności biskupich i kardynalskich członkom rodu della, Rovere i spokrewnionym z nim Orsinim. Stało się już wówczas zwyczajem, że najbliższy bratanek papieża (nepot) otrzymywał kapelusz kardynalski i piastował w kurii rzymskiej godność papieskiego namiestnika. Juliusz II zadbał, by jego nieślubne dzieci (a było ich kilkoro) zawarły korzystne majątkowo i zaszczytne małżeństwa, które powiązały della Roverów z najprzedniejszymi rodami Europy. W 1512 roku papież zwołał do Lateranu XVIII sobór powszechny, który miał deliberować nad reforma Kościoła. Było to spowodowane powszechnym żądaniem wielu reprezentantów ówczesnego chrześcijaństwa zachodniego. Schorowany Juliusz II nie wziął już udziału w pracach soboru. Zmarł 21 lutego 1513 roku. Był pierwszym papieżem, którego zwłoki zabalsamowano.
215. LEON X 1513-1521. Giovanni de’ Medici urodził się 11 grudnia 1475 roku we Florencji. Był drugim synem Wawrzyńca wspaniałego Medyceusza, władcy Florencji. W wieku 13 lat został mianowany kardynałem kościoła Matki Boskiej in Dominica. Za czasów papieża Aleksandra VI, który zwalczał Medyceuszów, wrócił do Florencji, a następnie podróżował po całej Europie. Przebywał w Niemczech, Niderlandach i Francji. W 1500roku powrócił do Rzymu. Wziął udział w walkach z wojskami francuskimi pod Rawenną (1512) i dostał się do niewoli, z której udało mu się zbiec. Tego samego roku, gdy po rewolcie Savonaroli przywrócono panowanie Medyceuszów we Florencji, kardynał Giovanni rządził republiką wraz ze swoim bratem. Rok później został wybrany na papieża w wyniku niemal jednomyślnego głosowania kardynałów. Oczekiwano, że mający doświadczenie, 38-letni Medyceusz pogodzi interesy Państwa Kościelnego z Florencją i stworzy odpowiednie warunki do zapewnienia pokoju w Italii. Leon X poczynił kroki by uregulować stosunki Stolicy Apostolskiej z Francją, co zdawało się papiestwu szczególnie korzystne zważywszy na zagrożenie, jakie dla interesów Państwa Kościelnego tworzyła wzrastająca potęga Habsburgów. Polityka ekspansyjna cesarza Maksymiliana (1493-1519), a zwłaszcza jego sojusz z dworem hiszpańskim naruszały równowagę sił wojskowych i politycznych w Europie. Tego właśnie papiestwo, dbałe o własną autonomię, najbardziej się obawiało. W 1516 roku Leon X podpisał z „arcychrześcijańskim” królem Francji (taki bowiem papiestwo nadało mu tytuł), Franciszkiem I, konkordat, który łagodził nieco gallikańskie postanowienia Sankcji Pragmatycznej, przyznawał dworowi francuskiemu prawo obsadzania niemal wszystkich biskupstw, opactw i przeoratów. Rzym nie sprzeciwiał się nawet mianowaniu ludzi świeckich na stanowiska kościelne (tzw. komendy), jeśli w ich imieniu funkcje kierownicze będą spełniane przez duchownych. Układ ten obowiązywał we Francji do czasów Wielkiej Rewolucji. W 1517 roku zakończył obrady V sobór laterański, który powziął kilka ogólnikowo sformułowanych uchwał zalecających reformę Kościoła. Podjęto również postanowienia na rzecz kurii rzymskiej oraz o ukonstytuowaniu pierwszych banków, tak zwanych pobożnych, których działalność została przez biskupów uznana za pożyteczną, nawet przy pobieraniu „rozsądnych i umiarkowanych opłat za udzielanie pożyczek”. Ze swej strony Leon X uwieńczył prace soborowe bullą Pastor aeternus gregem, w której powtórzył znaną teokratyczną tezę o „najwyższej władzy papieskiej”, głoszoną przez papieża Bonifacego VIII. Działalność polityczna i religijna Leona X nie przeszkodziła mu w prowadzeniu wielkopańskiego życia na dworze papieskim. Największą rozrywką Leona X były polowania i urządzanie wspaniałych zabaw, festynów urozmaiconych przedstawieniami teatralnymi, baletami i tańcami. Na działalność rozrywkową papież wydawał corocznie dwukroć więcej niż przynosiły normalne dochody z majątków i kopalni papieskich.. Roztrwonił w ten sposób całą rezerwę złota, jaką przekazał mu w spadku Juliusz II. Do tego dochodziły wydatki na kurię, która liczyła wówczas 638 urzędników, na nepotów, licznych artystów, rzeźbiarzy, malarzy, pisarzy, komediantów, błaznów papieskich itp. Za Leona X największe triumfy wśród artystów odnosił Rafael Santi. Natomiast Leonardo da Vinci (1452-1519) po dwóch latach pobytu opuścił „zepsute” miasto. Wielu wybitnych humanistów przyjeżdżało do Rzymu, by podziwiać świetność dworu papieskiego. Jedni chwalili wspaniałość zabaw, innych raziła, a nawet gorszyła zbytkowność kleru i pogański styl życia stolicy chrześcijaństwa. Wśród nich był znakomity filozof Erazm z Rotterdamu (1467-1536) i młody żarliwy mnich Marcin Luter. Aby zwiększyć swe dochody, Leon X mianował kilku kardynałów, którzy musieli opłacić swą godność poważnymi sumami na rzecz skarbca papieskiego. Innym źródłem miała być „sprzedaż odpustów”, czyli glejtów potwierdzonych papieska pieczęcią, zapewniających każdemu grzesznikowi, który się wyspowiada, darowanie kar czyśćcowych. Akcję „odpustową” powierzono dominikanom. Stała się ona przysłowiową iskrą zapalną, która rozpętała ogólny protest znacznej części zachodniej społeczności chrześcijańskiej. W jej imieniu akcję papieską ostro potępił Marcin Luter. Wobec rozgłosu, jaki miało jego wystąpienie, Leon X zaproponował wpierw podjęcie rozmów z przywódcami nowego ruchu reformatorskiego (prowadził je z polecenia papieskiego kardynał Tomasz de Vio, zwany Kajetanem), a następnie ogłosił 15 czerwca 1520 roku bullę Exurge Domine, potępiającą uroczyście Lutra i nakazującą spalić jego dzieła, których osobiście papież nigdy nie przeczytał. Leon X i jego kuria sądzili, że w ten sposób bunt reformatorów został skutecznie zahamowany i już się nie odrodzi. W roztańczonym Rzymie nie zdawano sobie sprawy, że nad Europą wisi niebezpieczeństwo całkowitego rozłamu chrześcijaństwa zachodniego. Leon X zmarł nagle 1 grudnia 1521 roku w wieku 46 lat, nieopatrzony świętymi sakramentami. Jego pogrzeb był skromny, bo skarbiec papieski świecił pustkami.
216. HADRIAN VI 1522-1523. Hadrian Florenszoon (syn Florenza) urodził się w 1459 roku w Utrechcie (Holandia) w ubogiej rodzinie. Dzięki swym zdolnościom ukończył studia i spełniał funkcję nauczyciela na uniwersytecie w Lowanium, gdzie dostąpił godności wicekanclerza uczelni. Cesarz Maksymilian powierzył mu wychowanie swego wnuka, późniejszego cesarza Karola V. W 1516 roku pełnił funkcję współregenta Hiszpanii, razem ze znanym kardynałem humanistą Franciszkiem Ximenesem de Cisneros (1436-1517). Został następnie mianowany biskupem Tortosy i otrzymał kapelusz kardynalski. Zaskoczone nagłą śmiercią Leona X gremium kardynalskie postanowiło ofiarować tiarę nieobecnemu hiszpańskiemu kardynałowi, licząc na poparcie domu Habsburgów. Kardynał Hadrian nigdy do tej pory nie odwiedzał Rzymu i chociaż wyraził zgodę na elekcję, ociągał się z przyjazdem do Wiecznego Miasta, gdyż otrzymał wieści, że rzymianie byli oburzeni wyborem „cudzoziemca”, i to pochodzącego „z najpodlejszej nacji flandryjskiej”. Koronacja odbyła się dopiero 31 sierpnia 1522 r. Nie stało życia, aby przeprowadzić, jak sobie tego bardzo życzył, reformę obyczajów kurii rzymskiej. Kazał jednak zamknąć słynny Belweder watykański, miejsce zabaw i festynów świty papieskiej. Planował poczynienie kroków pojednawczych na arenie międzynarodowej i szukał porozumienia z przedstawicielami reformacji. Hadrian, który przyjmując godność papieska nie zmienił swego imienia zmarł 14 września 1523 roku. Był ostatnim aż do czasów Jana Pawła II papieżem, który nie pochodził z Włoch.

217. KLEMENS VII 1523-1534. Giulio de’ Medici urodził się w 1475 roku. Jako nieślubny syn Giuliana Medici, brata Wawrzyńca. Hadrian VI mianował go arcybiskupem Florencji i kardynałem. Po dwumiesięcznych sporach kardynałowie wybrali go na następcę św. Piotra. Jego 12 lat trwający pontyfikat był pasmem nieustannych klęsk i niepowodzeń. Nie mając żadnych uzdolnień dyplomatycznych, wdał się w układy z Francją, Wenecją i Mediolanem przeciw wzrastającej potędze Habsburgów. Armia Karola V okazała się silniejsza. Oddziały niemieckie wdarły się do Rzymu i dokonały największego zniszczenia, jakie miasto przeżyło od czasów najazdów barbarzyńskich. Zrujnowanie stolicy chrześcijaństwa, znane z historii jako „Sacco di Roma” zamknęło definitywnie erę renesansowego papiestwa. Klemens VII przetrwał oblężenie, chroniąc się za grubymi murami Zamku Anioła. Po siedmiu miesiącach uznał dominację hiszpańsko-niemiecką na Półwyspie Apenińskim, a w 1530 roku przyznał Karolowi V koronę cesarską. By nie zrazić sobie całkowicie Francuzów, Klemens skłonił swą siostrzenicę, Katarzynę Medycejską, do zawarcia małżeństwa z synem Franciszka I, Henrykiem II. Z tego małżeństwa urodził się Henryk Walezy, król Polski. W ostatnich latach doszło do rozłamu między Kościołem angielskim a rzymskim. Przyczyną był nie tylko zatarg między Klemensem VII i Henrykiem VIII, obdarzonym przez Leona X tytułem „bardzo katolickiego króla” Anglii. Henryk żądał unieważnienia swego małżeństwa ze szwagierką Katarzyną Aragońską, czego papież wbrew początkowym obietnicom, odmówił. Odstąpienie Kościoła angielskiego od papiestwa miało jednak głębsze źródła zarówno w tradycjach chrześcijaństwa na Wyspach Brytyjskich, jak i w nadmiernym fiskalizmie i autokratyzmie papiestwa. Zmarły 25 września 1534 roku Klemens VII został pochowany w kościele Matki Boskiej sopra Minerva. Zdziesiątkowana klęską ludność Rzymu nie opłakiwała go.

Brak komentarzy: