sobota, 11 października 2014

  1. OKRES IV

  2. Początki Państwa Kościelnego

  3. (752-999)


STEFAN (II) 752. Po śmierci papieża Zachariasza wybór padł na rzymskiego
kapłana Stefana, który zmarł trzeciego dnia po elekcji, zanim otrzymał sakrę biskupią.
Z tej przyczyny nie został wpisany do oficjalnego katalogu papieży. Spowodowało to
wśród historyków niezgodność w sposobie numeracji następnych papieży o imieniu
Stefan.
  1. STEFAN II (III) 752-757. Rzymianin. Był pierwszym papieżem, który udał się do kraju Franków. Przyczyną podróży było poważne zagrożenie Rzymu przez Longobardów. Po przekroczeniu zimową porą Alp papież spotkał się w Ponthion (240 km na zachód od Paryża, koło Bar-le-Duc) z królem Pepinem Krótkim, synem Karola Młota. Kronikarze opisują, że król przyjął Stefana z wielkimi honorami, a nazajutrz papież na kolanach błagał Pepina o pomoc. Król zobowiązał się powstrzymać Longobardów od dalszych podbojów i „zwrócić” papieżowi zajęte przez nich obszary. Sporządzono dokument (tzw. układ z Quierzy), który zaginął. Znany jest natomiast inny sfałszowany w tym okresie przez kancelarię papieską akt „darowizny Konstantyna”, na mocy którego cesarz rzymski ofiarował rzekomo papieżowi Sylwestrowi znaczną część posiadłości w Italii. Powołując się na ten dokument, papieże twierdzili, że król Franków nie „darował”, ale „zwracał” należne biskupowi Rzymu ziemie. Podczas swego pobytu we Francji Stefan II ponownie udzielił Pepinowi sakry królewskiej, którą ten otrzymał wcześniej z rąk Bonifacego, oraz nadał mu tytuł „patrycjusza Rzymu”, przysługujący dotychczas namiestnikowi cesarza bizantyjskiego rezydującego w Rawennie. Papież przyrzekł również ofiarować królowi relikwie św. Petroneli, uważanej przez legendę za córkę św. Piotra, której ciało „cudownie” odnaleziono w katakumbach. Na tej podstawie przez kilkanaście wieków Francję nazywano „pierworodną córa Kościoła” (św. Piotra). Stefan II zainstalował w przedsionku bazyliki św. Wawrzyńca pierwszy dzwon kościelny w Rzymie.
  2. PAWEŁ I 757-767. Rzymianin. Był bratem Stefana II i człowiekiem świeckim. Był pierwszym papieżem, który objął w posiadanie nie tylko Stolicę Piotrową, jako biskup Rzymu, ale i rządy nad rozległym terytorium Państwa Kościelnego jako pan i władca (Dominus). O swoim wyborze zawiadomił Pepina w tych samych p[poddańczych słowach, jakich dotychczas używano w stosunku do przedstawicieli władzy bizantyjskiej. Jednakże z prawnego punktu widzenia formalne zwierzchnictwo cesarza konstantynopolitańskiego nie było jeszcze przez Rzym podważane. Paweł I z trudem kontynuował politykę swego brata. Nie udało mu się poskromić Longobardów, których nowy król, Dezyderiusz, wdał się w układy z Frankami, ani też nawiązać stosunków z bizantyjskim cesarzem Konstantynem V, energicznie zwalczającym kult obrazów. Nie mniej trudna była sytuacja papieża w samym Rzymie. Elitę mieszkańców stanowiły dwa, często zwalczające się ugrupowania: duchowieństwo i szlachta rekrutująca się z dawnych rodów senatorskich, właścicieli majątków podmiejskich i dowódców wojskowych. Nasilały się spory o władzę, o wpływ na wybór papieża, o ustalenie dalszego kierunku polityki. Dawny senat rzymski już od półtora wieku przestał istnieć, choć nazwa występowała jeszcze w dokumentach do X wieku. Władza świecka, która kierowała rzymska arystokracja, została poddana władzy duchownej, papieżowi i jego urzędnikom, rezydującym w pałacu Laterańskim. Tu znajdowała się kancelaria papieska i administracja dóbr kościelnych, z których wyłoniła się później kuria papieska. Znaczne było również rozwarstwienie wśród świeckiego i zakonnego duchowieństwa, które w Rzymie było nader liczne. Najbliższe otoczenie papieża spełniało funkcję doradczą. Składało się z 25 kapłanów, proboszczów najważniejszych rzymskich parafii, oraz 14 diakonów, administratorów majątku kościelnego. Doradcami byli również biskupi podmiejskich diecezji. Duchownych tych nazywano kardynałami (od wyrazu łacińskiego cardo – zawias, oś; stąd kardynalny – główny, fundamentalny). Brak jasnych norm prawnych regulujących wzajemne stosunki między arystokracją, urzędami świeckimi a duchowieństwem był przyczyną stałych napięć w środowisku miasta, które rościło sobie prawo do tytułu stolicy chrześcijaństwa. Nierzadko rozstrzygała przemoc, względnie przekupstwo lub poparcie obcych wojsk. Podczas elekcji Pawła I nastąpiły rozruchy, które świadczyły, iż nie cała ludność Rzymu popiera politykę Stefana II i jego brata. Paweł I zareagował ostro; przeciwników, nawet kardynałów, wtrącał do więzienia, niektórych skazał na śmierć. Jeden z papieskich kronikarzy zauważa, co prawda, że papież miał łagodne usposobienie, albowiem odwiedzał więźniów w miejscu kaźni, a nawet zamieniał niekiedy karę śmierci na dożywocie. Z inicjatywy papieża wyposażono w bazylice św. Piotra nową kaplicę, w której umieszczono relikwie św. Petroneli, córki św. Piotra. Tradycja uznała Pawła I za świętego.
KONSTANTYN 767-769. Antypapież. Pochodził z Nepi. Po śmierci Pawła I
wprowadzony na tron Piotrowy przemocą przez swego brata, księcia Toto. Po
trzynastu miesiącach wtrącony do więzienia.
FILIP 768. Antypapież. Pochodzenie nieznane. Wprowadzony przemocą przez króla
Longobardów. Po kilku dniach usunięty do karceru klasztornego.
  1. STEFAN III (IV) 768-772. Pochodził z Sycylii. Po śmierci Pawła I arystokracja rzymska, która dążyła do zdobycia władzy, wznieciła nowe zamieszki. Dwór papieski, któremu przewodniczył energiczny kardynał diakon Christoforos i jego syn Sergiusz, opanował sytuację. Antypapieży usunięto, wyłupiono im oczy i zamknięto w klasztornych więzieniach. Duchowieństwo wybrało na papieża Stefana, kardynała proboszcza bazyliki św. Cecylii na Zatybrzu. Nowy biskup Rzymu natychmiast zawiadomił o swym wyborze króla Franków Pepina. Ten jednak w tym czasie zmarł i opiekę nad papiestwem przejęli jego synowie, Karol i Karloman. Na prośbę papieża przysłali oni do Rzymu 12 biskupów, którzy wzięli udział w synodzie zwołanym do Lateranu w 769 roku. Zgromadzenie podjęło uchwałę, w myśl, której kandydatem na tron papieski mógł być jedynie duchowny należący do grona kardynałów, świeccy byli zaś całkowicie wykluczeni z grona elektorów. Przepis ten – jak dowodzi historia – był później często łamany. Synod potępił ponadto obrazoburstwo i jego popleczników w chrześcijaństwie wschodnim oraz potwierdził karę wymierzoną antypapieżom. Stefan III okazał się człowiekiem niezręcznym i nieorientującym się w meandrach polityki syna Pepina, Karola, dążącego do stworzenia nowego silnego mocarstwa na Zachodzie. Dyplomacja papieska nie rozumiała, że losy Europy i całego zachodniego chrześcijaństwa ważą się już nie w Rzymie, ale na pograniczu państwa Franków i Germanów. Swemu dawnemu protektorowi Christoforosowi, któremu zawdzięczał koronę papieską, Stefan III odpłacił się niewdzięcznością. Gdy w najbliższym otoczeniu papieskim ponownie doszli do głosu zwolennicy Longobardów, Stefan III zgodził się na okrutną karę wymierzoną zasłużonemu kardynałowi diakonowi i jego synowi, których oślepiono i zakatowano. Zwycięstwo zwolenników władzy Longobardów nie było trwałe. Wkrótce okazało się, że Karol, jedyny król Franków po śmierci swego brata Karlomana, zamierza zerwać sojusz z Longobardami. Stefan III przyjął wówczas bez zastrzeżeń wiadomość o rozwodzie Karola, który odrzucił swą prawowitą małżonkę Dezyderadę, córkę króla Longobardów, aby poślubić Szwabkę Hildegardę.
  2. HADRIAN I 772-795. Rzymianin. Pochodził z możnego rodu rzymskiej arystokracji. Jego wybór odbył się bez zakłóceń. Papież realizował konsekwentnie politykę sojuszu z królem Franków, który w 774 roku rozpoczął zwycięską wojnę z Longobardami, likwidując definitywnie ich półtora wieku trwające królestwo. Jeszcze przed zakończeniem wojennej kampanii w Italii król Karol przybył do Rzymu i potwierdził darowiznę przyrzeczoną przez swego ojca, Pepina; z realizacją zwlekał jednak aż do 781 roku, kiedy ponownie zjawił się w Rzymie, wyznaczając terytoria oddane pod zarząd biskupa rzymskiego. Decyzje Karola, zwanego już wówczas Wielkim, nie uwzględniały wszystkich roszczeń papieskich. Na południu Państwo Kościelne sięgało aż po rzekę Lira (koło Monte Cassino), na wschodzie obejmowało dawne tereny egzarchatu Rawenny, od Loreto aż do doliny Padu na północy. Na północnym zachodzie graniczyło z księstwem Toskanii. Plany papieskie, zmierzające do zajęcia całej spuścizny po królestwie Longobardów aż po Mediolan włącznie, ale nie spełniły się. Podobnie terytoria księstwa Spoleto i bardziej na południe położone obszary, gdzie papieże posiadali wiele majątków, stały się w ciągu następnych wieków przedmiotem częstych i ostrych sporów. Głównym celem rządów Hadriana I było powiększenie posiadłości papieskich. Do króla Karola odnosił się służalczo licząc, że pochlebstwami uzyska powiększenie majątku papieskiego. Wobec dworu konstantynopolitańskiego zachowywał się bardziej stanowczo, grożąc ekskomuniką, by odzyskać posiadłości na Sycylii. W 787 roku nastąpiła radykalna poprawa stosunków między papiestwem a Kościołem wschodnim. Cesarzowa regentka Irena VII zwołała do Nicei sobór ekumeniczny (VII), na którym anulowano wszystkie zarządzenia obrazoburcze. W soborze brali udział legaci papiescy, którzy nie przewodniczyli obradom ani nie zabierali głosu, ale uchwały podpisali. Pojednanie papiestwa z cesarstwem wschodnim wzbudziło obawy Karola Wielkiego, który zwołał w 794 roku do Frankfurtu synod duchowieństwa zachodniego. Hadrian wysłał swoich legatów, którzy podpisali uchwały synodu, potępiające nicejski sobór ekumeniczny z 787 roku. Papież wyjaśniał wszędzie, że powodem nieporozumień były błędy w łacińskim tłumaczeniu uchwał nicejskich (pisanych po grecku), lecz jego własne mętne wyjaśnienia dowodzą, iż nie chciał się narazić na gniew Karola Wielkiego. Kroniki papieskie podkreślają zasługi Hadriana I w odbudowie rzymskich akweduktów, świątyń i zniszczonych murów miejskich.
  3. LEON III 795-816. Rzymianin. Zajmował wysokie stanowisko skarbnika i kardynała kościoła św. Zuzanny. Po wyborze przesłał Karolowi Wielkiemu klucze Piotrowe i chorągiew papieską na znak uznania władzy króla jako patrycjusza rzymskiego. W pałacu Laterańskim umieszczono mozaikę, która przedstawiała postać św. Piotra w otoczeniu Karola Wielkiego i papieża Leona III. Cztery lata po objęciu rządów przez Leona III wybuchło w Rzymie powstanie przeciw papieżowi i zwolennikom jego profrankijskiej polityki. Podczas procesji Dni Krzyżowych (25 kwietnia 799 roku) uzbrojeni spiskowcy, wśród których byli krewni papieża Hadriana, porwali Leona III i uwięzili go w kościele św. Sylwestra, gdzie kazano oprawcom oślepić go i wyrwać mu język. Nie udało się jednak całkowicie okaleczyć papieża, który przy pomocy przyjaciół ukrył się, a następnie zbiegł do Spoleto, stamtąd zaś do Paderbonyu (Westfalia), gdzie znajdował się Karol Wielki. Pod ochroną wojsk królewskich Leon III powrócił do Rzymu, a za nim podążył Karol Wielki. Król zażądał od papieża, aby oczyścił się z zarzutów cudzołóstwa i wiarołomstwa, które przeciw niemu podnoszono. 23 grudnia 800 roku papież uroczyście przysiągł na księgę Ewangelii, iż nie poczuwa się do winy. Dwa dni później, w dzień Bożego Narodzenia podczas nabożeństwa w bazylice watykańskiej nałożył na głowę Karola diadem cesarski, a zgromadzone tłumy obwołały władcę cesarzem Rzymian, Augustem. Kronikarze kościelni opowiadają, że Karol był zaskoczony gestem papieskim. Należy jednak przypuszczać, że sprawa była już wcześniej uzgodniona. Odtąd nad światem chrześcijańskim panowali dwaj cesarze, wschodni i zachodni. W 812 roku Bizancjum uznało Karola za cesarza i zgodziło się na równorzędne istnienie dwóch imperiów. Cesarstwo Karola stało się zaczątkiem tworu zwanego w średniowieczu Świętym Cesarstwem Rzymskim. W hierarchii feudalnej cesarz stał na samym szczycie, ponad królami. Uważał się również za obrońcę Kościoła i protektora papieża. Karol nie tolerował mieszania się Kościoła w sprawy polityczne, sam jednak ingerował w zagadnienia religijne. Między innymi nakazał wprowadzić do modlitw mszalnych śpiew Credo (Wierzę w Boga) zgodnie z tekstem używanym w diecezjach hiszpańskich, który głosił, że Duch Święty „pochodzi od Ojca i od Syna” (Filioque). Teks ten nie był znany ani w Kościele wschodnim ani w Rzymie. Leon III próbował protestować, ale bezskutecznie. Tekst Credo rozpowszechniany przez cesarza Karola wprowadzono w Rzymie dopiero w początkach XI wieku, za papieża Benedykta VIII. Do dziś dnia problem pochodzenia Ducha Świętego (Filioque) stanowi przedmiot sporu między Kościołem wschodnim i zachodnim. W 804 roku Leon III raz jeszcze odwiedził cesarza w Akwizgranie, zacieśniając więzy między papiestwem i cesarstwem. Karol Wielki był wybitnym inicjatorem odnowy nauki i sztuki. Okres jego panowania nazwano okresem „renesansu karolińskiego’, jednak w Rzymie odzew na hasła odrodzenia kultury był bardzo słaby. Rok przed śmiercią Karol Wielki osobiście, bez pośrednictwa papieża, ukoronował diademem cesarskim (813) swego syna ludwika. Leon III przeżył Karola Wielkiego o dwa lata. Zdaniem kronikarzy, lud nie opłakiwał papieża: gdy rozeszła się wieść o jego zgonie, tłumy splądrowały podmiejskie pałace papieskie. W późniejszym okresie stało się już powszechnym zwyczajem (aż do XVIII wieku), że lud rzymski grabił pałac stanowiący własność tego kardynała, który został wybrany na papieża. Imię Leona III, podobnie jak imię Karola Wielkiego, umieszczono w spisie świętych katolickich.
  4. STEFAN IV (V) 816-817. Rzymianin. Po wyborze otrzymał konsekrację nie zawiadamiając cesarza Ludwika. Papież jednak osobiście udał się do Ludwika, by w Reims udzielić mu sakry cesarskiej i podkreślić tym samym wyższość władzy biskupa Rzymu nad władzą imperatora.
  5. PASCHALIS I 817-824. Rzymianin. Był opatem klasztoru św. Szczepana. Skłaniał się ku polityce niezależnej od cesarstwa. W 823 roku papież udzielił sakry cesarskiej synowi Ludwika, Lotarowi. Był zwolennikiem twardej ręki. Wrogów i spiskowców wtrącał do więzienia, gdzie wyłupywano im oczy i torturowano ich na śmierć. Na żądanie cesarza Ludwika papieża zmuszono do złożenia przysięgi na Ewangelię, że nie brał osobiście udziału w tych kaźniach. Paschalis został po śmierci uznany za świętego.
  6. EUGENIUSZ II 824-827. Rzymianin. Po śmierci Paschalisa wybór był burzliwy. Szlachta i rycerstwo usiłowały wprowadzić na tron Piotrowy swego kandydata, mnicha Walę, który jednak ustąpił po kilku godzinach, uznając za prawowity wybór Eugeniusza, kardynała św. Sabiny, kandydata większości duchowieństwa. Cesarz Lotar przybył do Rzymu, by uspokoić nastroje. Z tej okazji wydał dokument, znany pod nazwą Konstytucja rzymska, który wymagał od nowo wybranego papieża złożenia przysięgi na ręce posła cesarskiego. Biskup Rzymu i władca Państwa Kościelnego został poddany prawom feudalnym. Konstytucja Lotara dopuszcza możliwość udziału świeckich w wyborze papieża.
100. WALENTYN 827. . . . Rzymianin. Jego pontyfikat trwał około jednego miesiąca.
101. GRZEGORZ IV 827-844. Rzymianin. Za jego pontyfikatu rozpoczął się okres rozkładu politycznego i kulturalnego dziedzictwa po Karolu Wielkim. Papiestwo wykorzystywało słabość następców wielkiego cesarza, aby zaznaczyć własną, sakralną i świecką niezależność. Uznając formalnie protektorat cesarski, Grzegorz IV dążył do wskrzeszenia autorytetu papieskiego w chrześcijaństwie. Przeszkodziły mu w tym najazdy Saracenów, plemion arabskich, które po zdobyciu Sycylii zagrażały Rzymowi od południa. W 843 roku we wschodnim chrześcijaństwie zakończyły się spory z obrazoburcami. Zarysowały się widoki na pojednanie z chrześcijaństwem zachodnim. W tym samym roku w Verdun nastąpił podział państwa Karolingów na trzy części (Ludwik Niemiecki, Karol Łysy, LOTAR I). Wkrótce u schyłku IX wieku, podział państwa Karola Wielkiego na Francję, Niemcy i Włochy utrwalił się ostatecznie. Za pontyfikatu Grzegorza IV wprowadzono do kalendarza kościelnego uroczystości wszystkich Świętych. Kult świętych, ich obrazów i relikwii przybierał na sile i stawał się dominantą chrześcijańskiej religijności ludów Europy.
102. SERGIUSZ II 844-847. Rzymianin. Garstka duchowieństwa wybrała na papieża bliżej nieznanego Jana, który wkrótce musiał ustąpić przed prawowicie wybranym papieżem Sergiuszem, kandydatem arystokracji i wyższych sfer kościelnych. Sergiusz ukoronował syna Ludwika, Lotara króla Italii (Longobardów). Po raz pierwszy w dziejach papiestwa kronikarze stwierdzają, że Sergiusz II wyraźnie faworyzował członków swej rodziny, a swego brata wyświęcił na biskupa po otrzymaniu sowitej opłaty. W 846 roku Saraceni wylądowali koło Ostii (port rzymski), splądrowali miasto i obie bazyliki: św. Piotra i św. Pawła.
JAN 844. Antypapież. Usunięty wkrótce po nielegalnym wyborze.
103. LEON IV 845-855. Rzymianin. Chaos, jaki ogarnął całą monarchię karolińska, sprzyjał dążeniom papiestwa do uzyskania całkowitej niezależności od władzy świeckiej. Podobne tendencje wykazywały episkopaty w wielu rejonach Europy, zwłaszcza we Francji, gdzie głównym szermierzem autonomii francuskiego Kościoła był arcybiskup Reims, Hinkmar (806-822), zwany przez potomnych pierwszym ze średniowiecznych książąt Kościoła. Stosunki między Leonem IV a Hinkmarem były napięte. W tym okresie w środowisku zbliżonym do Hinkmara sporządzono jedno z największych fałszerstw kościelnego ustawodawstwa. Był nim zbiór pt. Dekretały Pseudo-Izydora, kompilacja prawdziwych i fałszywych dokumentów papieskich, soborowych i synodalnych, które miały świadczyć o przywilejach należnych hierarchii kościelnej. Celem tego zbioru było stworzenie podstawy prawnej do politycznych i majątkowych postulatów episkopatów. Później papiestwo wykorzystało Dekretały Pseudo-Izydora do uzasadnienia własnych roszczeń. W 850 roku Leon IV ukoronował cesarza Ludwika II, syna Lotara I. Zasługą Leona IV było obwarowanie otoczenia bazyliki watykańskiej solidnymi murami, do których budowy wykorzystano fortecę-mauzoleum Hadriana (Zamek św. Anioła). Miały one chronić przed najazdami Saracenów. Papież zorganizował też własne wojsko i flotę wojenną. W 853 roku Leon IV zarządził utrzymywanie szkółek przy wszystkich parafiach, aby młodzież lepiej poznała naukę kościelną. Tradycja uznała go za świętego.
JOANNA 855(?)-858(?). Postać legendarna. Według XIII-wiecznej legendy, która powstała w klasztorach dominikańskich, po śmierci Leona IV kardynałowie wybrali w 855 roku pochodzącego z Anglii młodzieńca imieniem Jan, którego piękna postawa i głęboka znajomość teologii zauroczyły elektorów. Wkrótce jednak okazało się, że nowy papież jest kobietą. W czasie uroczystej procesji do Lateranu „papieżyca” nieszczęśliwie spadła z konia i urodziła dziecko, po czym zmarła. Legenda nie warta była wzmianki, gdyby nie fakt, że w późnym średniowieczu uznano ją powszechnie za prawdziwą, nawet w samym Rzymie. Rzymianie wystawili papieżycy pomnik z napisem: Papa Pater Patrum Peperit Papissa Papellum (Papież, rodzic Ojców, papieżyca spłodziła papiątko); postanowiono również każdorazowo sprawdzać męskość nowo obranego papieża umieszczając go na specjalnym tronie, zwanym sedes stercoraria. Zwyczaj ten przetrwał do końca XV wieku. Egzemplarz takiego „sedesu” znajduje się w zbiorach Muzeum Watykańskiego. Legenda o papieżycy Joannie jest, zdaniem wszystkich historyków, całkowicie zmyślona i pozbawiona jakichkolwiek podstaw naukowych.
104. BENEDYKT III 855-858. Rzymianin. Całkowicie legalny wybór kardynała św. Kalista, który przyjął imię Benedykt III, został zakłócony interwencją cesarza Ludwika II, który nie chciał zatwierdzić elekta, znanego ze swych anty cesarskich poglądów. Wysłannicy cesarscy przybyli do Rzymu wraz z kandydatem Ludwika II, kardynałem Anastazym, który w ostatnich latach pontyfikatu Leona IV zbuntował się przeciw papieżowi i udał się na dwór cesarski z prośbą o pomoc. Wtargnięcie Anastazego oburzyło duchowieństwo, które poparło nowego papieża Benedykta III i nie dopuściło do schizmy.
ANASTAZY 855. Antypapież. Był synem biskupa Orte (dziś Civitas Castellana, na pograniczu Toskanii). Bardzo uzdolniony i wykształcony szybko awansował w hierarchii rzymskiego duchowieństwa. Piastował urząd bibliotekarza (szefa kancelarii papieskiej) i otrzymał tytuł kardynała św. Marcelego. Zagorzały zwolennik polityki cesarskiej poczynił kroki przeciw papieżowi Leonowi IV, którego oskarżał o zdradę politycznych interesów świeckiego monarchy. Licząc na pomoc Ludwika II usiłował unieważnić wybór Benedykta III, lecz stronnictwo anty cesarskie okazało się silniejsze i przywróciło na tron Piotrowy legalnie obranego papieża. Benedykt III pozbawił Anastazego wszelkich praw i osadził go w klasztorze Matki Boskiej na Zatybrzu. Przywrócony do łask za pontyfikatu Hadriana II zajął ponownie stanowisko kanclerza kurii papieskiej. Uwikłany w sprawę spisku przeciw rodzinie papieskiej (p. niżej) został zamknięty w klasztorze, gdzie zmarł w 880 roku.
105. MIKOŁAJ I WIELKI 858-867. Rzymianin. Był krewnym Leona IV i natychmiast po wyborze postanowił wcielić w życie politykę „niepodległościową”, która w Rzymie zyskiwała coraz większą popularność. Jego krótki, bo zaledwie 9 lat trwający pontyfikat, przeszedł do historii jako okres, w którym po raz pierwszy sformułowano w sposób bezwzględny i konsekwentny ideologię teokracji papieskiej. Zdaniem Mikołaja I, papież rzymski ma pełną władzę w Kościele, jest jego jedynym rządcą. Władza wszystkich innych biskupów na Wschodzie i na Zachodzie pochodzi od papieża, który ma prawo sadzić każdego duchownego według swego uznania. Nie mniej silnie Mikołaj podkreślał nadrzędność władzy papieskiej nad władzą świecką. Cały pontyfikat Mikołaja I był jednym pasmem zmagań i walk, by zasady te przeprowadzić w praktyce. W tym celu wykorzystywał wyżej wspomniane Dekretały Pseudo-Izydora, które uzasadniały jego prawa ingerencji w sprawy całego Kościoła. Na Zachodzie głównym oponentem Mikołaja I był arcybiskup Reims, Hinkmar, którego zapędy papież karcił w sposób bezwzględny. Ostra była również reakcja Mikołaja I w sprawie rozwodu króla Lotara II, który porzucił żonę, by poślubić konkubinę Waldradę. Papież potępił biskupów, którzy uznali nowe małżeństwo cesarza, i podkreślił swoje prawo do karcenia możnych i królów. Lotar został jednak wierny Waldradzie. Najostrzejszy był spór Mikołaja I z patriarchą konstantynopolitańskim Focjuszem. Patriarcha uznawał rangę pierwszeństwa Rzymu, co nie oznaczało0 jeszcze usankcjonowania prymatu jurysdykcji papieskiej. Mikołaj zaś był zdecydowany traktować biskupów wschodniego chrześcijaństwa na równi z podległymi mu biskupami na Zachodzie. Przedmiotem zatargu był również zakres wpływów wschodniego chrześcijaństwa w Bułgarii i w północnej Słowiańszczyźnie, gdzie intensywną akcję misyjną z inicjatywy Focjusza prowadził mnich Konstantyn, zwany później Cyrylem, i jego brat Metody. Mimo usilnych zabiegów żadne z przedsięwzięć Mikołaja nie zostało uwieńczone sukcesem. W ówczesnej sytuacji politycznej wielkie zamysły rzymskiego biskupa o zdobyciu władzy nad całym chrześcijaństwem, wschodnim i zachodnim, nie miały widoków na powodzenie. Dopiero po czterech wiekach doczekały się one częściowej realizacji po zwycięskie reformie gregoriańskiej (p. poniżej). Historiografia kościelna uhonorowała Mikołaja I przydomkiem Wielki i zaliczyła go w poczet świętych katolickich.
106. HADRIAN II 867-872. Rzymianin. Pochodził ze znakomitego rodu, który wydał już dwóch papieży, Stefana IV i Sergiusza II. Zabrakło mu jednak energii, aby konsekwentnie realizować plany swego poprzednika. Do cesarza Ludwika, syna Lotara, odnosił się z uległością. Kompromisowy sobór powszechny zwołany do Konstantynopola w 869 roku zakończył się w prawdzie potępieniem Focjusza, ale nigdy nie został uznany w Kościele wschodnim. 10 lat później 383 biskupów wschodnich w obecności papieskich legatów odwołało decyzje VIII i ostatniego z uznanych przez Rzym wschodnich soborów powszechnych.. Papież Hadrian przeżył dramat rodzinny. Przed wstąpieniem na tron był żonaty i miał córkę, którą porwał syn biskupa Arseniusza, Eleuteriusz, brat przyrodni kardynała Anastazego (anty papieża). By zemścić się na rzuconą na niego ekskomunikę, Eleuteriusz zabił córkę oraz żonę papieża. Z rozkazu cesarskiego pojmano mordercę i ścięto mu głowę. Anastazego, który prawdopodobnie pomagał bratu zamknięto w klasztorze.
107. JAN VIII 872-882. Rzymianin. Ambitny polityk, dbały o dobro Państwa Kościelnego, którego granic z trudem bronił przed najazdami nie tylko Saracenów, ale i sąsiednich książąt. Wystawił własnym kosztem flotę wojenną, aby zmusić Arabów do wycofania się na Sycylie. Ale pokój okupił przyrzeczeniem płacenia corocznego haraczu. Władca leżącego w pobliżu Rzymu księstwa Spoleto, wojowniczo usposobiony Lambert, zamierzał podporządkować sobie dobra papieskie. Spoletanie mieli swoich zwolenników w Wiecznym Mieście, a wśród nich Formozusa, wpływowego kardynała biskupa Porto (jedna z głównych diecezji na przedmieściach Rzymu), Jan VIII postanowił korzystać z pomocy króla Francji, Karola Łysego, którego w 875 roku ukoronował diademem cesarskim, wbrew ostatniej woli zmarłego Ludwika II. Nowy cesarz rozszerzył granice Państwa Kościelnego i zrzekł się wpływu na wybór papieży. W środowisku rzymskim nastąpił rozłam: przeciw grupie popierającej Francuzów wystąpili Spoletanie, opowiadający się za sojuszem z królami Niemiec. W 878 roku Lambert napadł na Rzym, a papież salwował się ucieczką do Francji, gdzie jednak nie znalazł oczekiwanego poparcia. Gdy Jan VIII powrócił do Rzymu, po śmierci Karola Łysego ukoronował na cesarza syna Ludwika II, Karola Grubego (w 881 roku). Po wyjeździe nowego cesarza z miasta opozycja ponownie przybrała na sile. Według kronikarzy spiskowcy usiłowali otruć papieża, lecz widząc, że trucizna nie działa, pozbawili Jana VIII życia uderzeniem obucha w głowę.
108. MARYNUS I 882-884. Pochodził z Gallese (dziś koło Civitas Castellana). Wybrany przez stronnictwo proniemieckie. Wybór na Stolicę Piotrową Marynusa, który był biskupem Cere, stanowił poważne naruszenie uchwalonego na soborze nicejskim (w 325 r.) statutu zakazującego przenoszenia biskupa z jednej stolicy na drugą. W myśl postanowień soboru więź łącząca biskupa z diecezją była trwała i dozgonna. Marynus odwołał decyzję swego poprzednika, który ukarał Formozusa pozbawieniem tytułu biskupiego oraz pogodził się z patriarchą Focjuszem. Marynus przywrócił Formusowi godność kardynalską i diecezję w Porto, konstantynopolitańskiego patriarchę zaś ponownie wyklął. W niektórych katalogach imion papieskich na skutek błędu w pisowni Marynus nazwany został Marcinem (Martinus).
109. HADRIAN III 884-885. Rzymianin. Zmarł w Modenie (północne Włochy) w drodze do cesarza Karola Grubego. Miejscowa ludność otoczyła jego grób wielkim kultem, zatwierdzonym przez Leona XIII w 1891 roku.
110. STEFAN V (VI) 885-891. Rzymianin. Za jego pontyfikatu, po abdykacji cesarza Karola Grubego, zapanował na Półwyspie Apeniński całkowity chaos w stosunkach społeczno-politycznych i gospodarczych. Dzieje papiestwa w tym okresie przedstawiają jedno pasmo gwałtów, intryg i morderstw. Stolica Piotrowa stała się zwykłym obiektem przetargów miedzy wpływowymi rodami rzymskiej arystokracji, ubiegającymi się o koronę cesarską możnowładcami sąsiednich państewek oraz innymi książętami i epigonami władców karolińskich. Przez tron papieski przewinęło się w ciągu jednego stulecia około trzydziestu papieży, z których co trzeci zmarł śmiercią gwałtowną lub w „okolicznościach nieznanych”. W 884 roku klasztor na Monte Cassino doszczętnie zniszczyli Saraceni. W 891 roku papież ukoronował na cesarza Spoletańczyka Gwidona, którego uprzednio uznał za swego przybranego syna.
111. FORMOZUS 891-896. Pochodził z arystokratycznego rodu rzymskiego. Był biskupem Porto. Za czasów Jana VIII spełniał funkcję legata papieskiego w Bułgarii. Później przystąpił do stronnictwa Spoletan i został przez papieża Jana VIII pozbawiony biskupstwa. Przywrócony do łask przez Marynusa I, poparł politykę Stefana V. Gdy został papieżem, powtórnie ukoronował na cesarza księcia Spoleto, Gwidona, a następnie jego syna Lamberta (892), lecz o prawo do swego ubiegał się Arnulf z Karyntii, potomek Karolingów. W 896 roku zjawił się pod murami Rzymu i wkroczył do miasta. Formozus ukoronował go na cesarza, co stronnictwo Spoletan uznało za zdradę interesów narodowych.
112. BONIFACY VI 896. Rzymianin. Jego rządy trwały tylko 14 dni.
113. STEFAN VI (VII) 896-897. Rzymianin. Syn kapłana o imieniu Jan. Był biskupem Anagni i kandydatem stronnictwa Spoletan. Aby im się przypodobać, zainscenizował makabryczny sąd nad papieżem Formozusem, którego zwłoki kazał wykopać z grobu, ubrać w szaty pontyfikalne i posadzić na ławie oskarżonych. Po przeprowadzonej rozprawie oskarżono Formozusa o naruszenie ustaw kościelnych. Zdjęto z niego szaty i odrąbano trzy palce prawej ręki, która błogosławił lud. Następnie porąbane zwłoki rzucono do Tybru. Czyn Stefana wzburzył ludność Rzymu. Po paru miesiącach wtrącono papieża do więzienia, gdzie został uduszony.
114. ROMANUS 897. Urodził się w Gallese. Brat papieża Marynusa I. Jego rządy trwały 4 miesiące.
115. TEODOR II 897. Rzymianin. Jego pontyfikat trwał trzy tygodnie. Kazał wyłowić zwłoki papieża Formozusa i godnie je pochować w bazylice Piotrowej. Wzbudziło to sprzeciw stronnictwa Spoletan, którzy usiłowali przemocą wprowadzić własnego kandydata, Sergiusza, hrabiego Tusculum (koło Frascati, w sąsiedztwie Rzymu). Zamach udaremniono.
116. JAN IX 898-900. Pochodził z Tivoli. Cieszył się poparciem cesarza Lamberta, który rezydował w Rawennie. Tu z jego inicjatywy odbył się synod biskupów Italii, który podjął kilka uchwał w celu uzdrowienia stosunków społeczno-religijnych panujących w Państwie Kościelnym. Skutki tych postanowień były nikłe. W 898 roku Lambert zginął w wypadku na polowaniu. W tym samym roku zmarł jego przeciwnik Arnulf. Po śmierci obu cesarzy władzę w Italii przejął Berengariusz z Friuli.
117. BENEDYKT IV 900-903. Rzymianin. Usiłował się przeciwstawić Borengariuszowi z Friuli i przydzielił diadem cesarski Ludwikowi z Prowansji, bratu Arnulfa. Berengariusz przepędził jednak cesarza i utrzymał się przy władzy.
118. LEON V 903. W miesiąc po otrzymaniu sakry został wtrącony do więzienia przez kardynała Christoforusa (Krzysztofa), który sam ogłosił się papieżem. Leon V umarł w karcerze.
CHRISTOFORUS (Krzysztof) 903. Antypapież. Wkrótce po usunięciu papieża Leona V został pojmany przez hrabiego Sergiusza z Tusculum (p.wyżej,nr.115) i stracony w karcerze.
119. SERGIUSZ III 903-911. Rzymianin. Ambitny hrabia z Tusculum, morderca dwóch papieży, sam ostatecznie wstąpił na tron Piotrowy. Stało się to dzięki poparciu możnego rodu Teofilaktów, którzy objęli rządy w Rzymie. Głowa tego rodu, Teofilakt, żonaty z Teodorą Starszą, miał dwie córki: Marozję i Teodorę Młodszą. Marozja była kochanką Sergiusza III i matką późniejszego papieża Jana XI oraz babką Jana XII. Jednym z synów Teodory Młodszej był Jan XIII. Te powiązania rodzinne rzucają światło na złożoną sytuację papiestwa w pierwszej połowie X wieku. Sergiusz przekazał swe świeckie uprawnienia w Państwie Kościelnym w ręce Teofilakta, który tytułował się: księciem, panem, konsulem i senatorem Rzymu, jego żona Teodora zaś nazywała siebie senatorką. Mimo rozwiązłego życia Sergiusz był lubiany przez lud rzymski, gdyż doceniano jego hojność i dbałość o odbudowę niszczejących pałaców i kościołów. Czując się grzesznym, obdarował złotem pewien żeński klasztor, nakładając na mniszki obowiązek codziennego odśpiewania jednej setki Kyrie elejson za zbawienie jego duszy. Zmarł śmiercią naturalną.
120. ANASTAZY III 911-913. Rzymianin. Jego krótki pontyfikat przeszedł bez śladu w dziejach papiestwa.
121. LANDO 913-914. Pochodził z Sabiny. Wprowadziłam go na tron papieski Teodora Starsza. Brak danych źródłowych o działalności i śmierci tego papieża.
122. JAN X 914-928. Pochodził z Tusignano (koło Imoli, w środkowej Italii). Jako młody kapłan został z polecenia Teodory Starszej mianowany arcybiskupem Rawenny. Po śmierci papieża Landa Teodora wyznaczyła go na jego następcę. Ówczesny kronikarz Liutprand twierdzi, że Jan X był kochankiem Teodory. Jan X okazał się człowiekiem bardzo energicznym. Zorganizował wyprawę wojenną przeciw Saracenom, w której osobiście brał udział i walczył w zbroi z islamskim wrogiem. W bitwie pod Garigliano (sierpień 915 r.) wojska saraceńskie zostały doszczętnie pobite przez armię papieską połączoną z hufcami Teofilakta i Alberyka z Toskanii, pierwszego męża Marozji. W tym samym roku Jan X ukoronował na cesarza Berengariusza z Friuli. Ród Teofilaktów ocenił ten krok jako próbę wyzwolenia się spod władzy rodziny senatorskiej. Marozja, która w tym okresie przejęła całą władzę w swe ręce, wpierw usunęła z Rzymu brata papieskiego, a następnie kazała pojmać samego Jana X i udusić go w więzieniu. Jan X był pierwszym w dziejach papieżem, który osobiście w zbroi i z mieczem w ręku brał udział w wojnie. Jego zainteresowanie sprawami kościelnymi było znikome. Jak nisko cenił urząd biskupi świadczy fakt, że w 926 roku mianował 5 letniego chłopca, Hugona, syna hrabiego Heriberta, arcybiskupem najważniejszej diecezji francuskiej w Reims.
123. LEON VI 928. Rzymianin. Wprowadzony na Stolicę Apostolską przez Marozję, zmarł po 7 miesiącach w nieznanych okolicznościach.
124. STEFAN VII (VIII) 928-931. Rzymianin. Wybrano go podobnie jak jego poprzednika z polecenia Marozji. Po dwóch latach został prawdopodobnie z jej rozkazu zamordowany.
125. JAN XI 931-935. Rzymianin. Był synem z nielegalnego związku Marozji z papieżem Sergiuszem III. Marozja, która po śmierci swego drugiego męża, Gwidona z Toskanii, poślubiła Hugona z Prowansji, liczyła, że nowy małżonek otrzyma od niej nieślubnego syna Jana XI koronę cesarską. Jednak niedoszła cesarzowa przeliczyła się w rachubach. Syn Marozji z jej pierwszego małżeństwa, Albert II, zbuntował się i podburzył przeciw swej matce lud rzymski. Zbrojny tłum wtargnął do Zamku św. Anioła, gdzie skryli się Marozja z mężem. Hugo uratował się ucieczką. Marozję zapito, w czasie walk zginął jej syn papież Jan XI.
126. LEON VII 936-939. Rzymianin. W pierwszych latach pontyfikatu tego papieża zaszły w Europie ważne zmiany społeczno-polityczne, które w drugiej połowie X wieku w znacznym stopniu wpłynęły na dalszy rozwój całego chrześcijaństwa zachodniego. W Akwizgranie, dawnej siedzibie Karola Wielkiego, niemieccy elektorzy ofiarowali koronę królewską Ottonowi I, synowi Henryka z rodu Ludolfingów. Młody król zamierzał nawiązać do tradycji wielkiego cesarza Karola i przywrócić splendor cesarstwa zachodniego. Realizacja tego planu wymagała reformy stosunków kościelnych, nie tylko episkopatu, ale i samego papiestwa. Z drugiej strony, w południowej Francji rozwijał się nowy nurt odrodzenia moralno-religijnego, którego ośrodkiem było założone w 910 roku opactwo benedyktyńskie w Cluny. Jego pierwsi, niezwykle energiczni opaci dążyli nie tylko do reformy życia zakonnego, ale i do uniezależnienia duchowieństwa od świeckich więzów feudalnych. W okresie pontyfikatu Leona VII opat Cluny, Odo, przyjeżdża do Rzymu, aby podjął kroki zmierzające do uzdrowienia stosunków panujących na dworze papieskim. Zarówno plany króla Ottona I, jak i wysiłki benedyktynów z Cluny musiały przezwyciężyć niezwykle złożoną sytuację, jaka panowała na Półwyspie Apenińskim, rozdartym przez nieustanne walki możnych rodów o koronę Italii i władzę nad Państwem Kościelnym. Sojusznikiem Cluny był Alberyk II, syn Marozji, który od 932 roku do 954 roku sprawował władzę nad Państwem Kościelnym.
127. STEFAN VIII (IX) 939-942. Rzymianin. Wprowadzony na tron papieski przez Alberyka II, z którym ściśle współpracował. Popierał również wysiłki opatów Cluny.
128. MARYNUS II 942-946. Rzymianin. (W niektórych spisach figuruje jako
Marcin III). „Niczego nie czynił bez zgody Alberyka” – pisał średniowieczny kronikarz papieski, Benedykt z Sorakte.
129. AGAPIT II 946-955. Rzymianin. Wkroczenie Ottona I do Włoch w 951 roku przyniosło królowi niemieckiemu zwierzchność lenną nad Berengariuszem z Ivrei, ówczesnym królem Italii. W 954 roku zmarł Alberyk II. Przed śmiercią zobowiązał on elektorów pod przysięgą, że wybiorą na papieża jego syna, Oktawiana.
130 JAN XII 955-964. Rzymianin. Dwudziestoletni syn Alberyka II, Oktawian, po wyborze przyjął imię Jan. Rozpustny młodzieniec, rządny zabaw i przygód zamienił Lateran, pałac papieski, na dom schadzek. W 961 roku Otton I rozgromił Berengariusza z Ivrei, który zerwał zależność lenną. Następnie wkroczył do Rzymu. @ lutego 962 roku Otton I wraz z małżonką Adelajdą (uznana w Kościele katolickim za świętą) otrzymał koronę cesarską. W ten sposób przywrócono dawny blask godności cesarskiej, którą odtąd przez kilka wieków piastował każdorazowy król niemiecki, ale dopiero po koronacji dokonanej przez papieża. Cesarstwo było instytucją, a nie państwem, a jego rola była rozmaicie rozumiana przez samych cesarzy, papiestwo i innych monarchów. Cesarz czul się jednak upoważniony do czuwania nad porządkiem w Państwie Kościelnym. Rozpustne życie Jana XII skłoniło cesarza do ponownej podróży do Rzymu, gdzie na synodzie 6 grudnia 963 roku, papież został uroczyście wyklęty i pozbawiony wszelkich praw. Jan XII uciekł z miasta. Z rozkazu cesarza wybrano nowego papieża, Leona VIII. Otton I przypomniał Kościołowi rzymskiemu o nałożonym w 824 roku na każdego nowo wybranego papieża obowiązku złożenia przysięgi na wierność cesarzowi. Po wyjeździe cesarza Jan XII powrócił dzięki pomocy stronnictwa anty cesarskiego i unieważnił wszystkie postanowienia Ottona. Leon VIII zdołał uciec, ale wielu jego zwolenników, nawet kardynałów, zostało uwięzionych, nieludzko skatowanych i zamordowanych. W czasie tych represji zmarł nagle Jan XII. Znaleziono go martwego w domu jednej z jego kochanek. Według średniowiecznego historyka Liutpranda papieża zamordował szatan. Współcześni historycy kościelni sadzą, że wystarczyła ręka któregoś ze zdradzonych mężów.
131. LEON VIII 963-965. Rzymianin. Był papieskim kancelistą i człowiekiem świeckim. Wybrany na papieża z rozkazu cesarza, otrzymał w ciągu kilku dni wszystkie święcenia. Niektórzy historycy uważają jego wybór za nielegalny (cesarz nie miał, bowiem prawa detronizowania papieża Jana XII) i zaliczają Leona VIII do antypapieży. W aktualnym spisie oficjalnym papieży, w Annuario Pontificio, Leon VIII figuruje jako prawowicie wybrany papież. Zanim Leon VIII powrócił do Rzymu, elektorzy wybrali na papieża pobożnego i uczonego kapłana imieniem Grammaticus. Przyjął on imię Benedykt V.
132. BENEDYKT V 964-966. Wybrany po śmierci Jana XII i przed wprowadzeniem na Stolicę Piotrową Leona VIII; faktycznie piastował urząd papieski przez miesiąc. Został usunięty z tronu Piotrowego na mocy decyzji synodu rzymskiego i na rozkaz cesarski odesłany do Hamburga, gdzie spełniał funkcję diakona. W Annuario Pontificio zaliczono go do papieży legalnych. W odnośniku jednak stwierdza się, że „jeżeli Leon VIII był papieżem prawowicie wybranym, to Benedykta V należy uznać za antypapieża”.
133. JAN XIII 965-972. Rzymianin. Był synem Teodory Młodszej i siostrzeńcem Marozji. Za młodu był mianowany biskupem Narni (dziś Terni, na północ od Rzymu). Opowiadał się wyraźnie za polityką Ottona I, co wzbudziło protest jego brata Krescencjusza, który był przywódcą ruchu antycesarskiego. W Rzymie wybuchło powstanie, w czasie którego wtrącono papieża do lochów w Zamku św. Anioła. Wkrótce nadeszła pomoc wojsk cesarskich, które przywróciły porządek w Wiecznym Mieście. Z rozkazu Ottona zastosowano okrutne represje wobec spiskowców. W 967 roku Jan XIII ukoronował cesarza Ottona II, syna Ottona I. W tym okresie nastąpiło również zbliżenie między cesarstwem zachodnim a wschodnim dzięki małżeństwu Ottona II z księżniczką Teofano, córką władcy Bizancjum Jana Tzimiskesa. Teofano otrzymała również diadem cesarski z rąk Jana XIII. W 966 roku, książe polski Mieszko I, przyjął chrześcijaństwo. W Polsce działalność misyjną rozpoczął biskup Jordan, prawdopodobnie legat papieski ze szczególnymi pełnomocnictwami, albowiem Jan XIII, ustanawiając niemieckie arcybiskupstwo w Magdeburgu, zastrzegł, iż uprawnienia tej metropolii nie sięgają poza granice Odry. W ten sposób powstał Kościół polski.
DONUS II Wymieniany przez niektóre katalogi papieskie pod datą 972, nigdy nie istniał.
134. BENEDYKT VI 973-974. Rzymianin. W ostatnim ćwierćwieczu X wieku dzieje papiestwa rozwijają się pod znakiem walki rodu Krescencjuszów z władzą cesarską. Po śmierci Ottona I (7 maja 973 roku) Krescencjusz wykorzystał trudna sytuację, w jakiej znalazł się wówczas Otton II w walce o władzę, i uwięził a następnie udusił legalnie wybranego Benedykta VI. W jego miejsce wprowadził własnego kandydata, diakona Franko, który przyjął imię Bonifacy VII. Wkrótce jednak udało się władzom cesarskim usunąć antypapieża.
BONIFACY VII 974 i 984. Antypapież. Zwany Frankonem, diakon rzymski, poplecznik stronnictwa Krescencjuszów, którzy wybrali go na papieża zamiast Benedykta VI. Zmuszony przez władze cesarskie do ucieczki, zbiegł do Bizancjum, zabierając ze sobą skarbiec papieski. W końcu 983 roku, po śmierci Benedykta VII i cesarza Ottona II, powraca do Rzymu i ponownie siłą usuwa prawowitego papieża Jana XIV, który umiera w więzieniu z wygłodzenia. Po roku okrutnych rządów Bonifacy Franko ginie w nieznanych okolicznościach. Jego zwłoki, zbezczeszczone i obnażone, znaleziono w centrum miasta, u stóp konnego posągu cesarza Marka Aureliusza. W niektórych katalogach papieskich Bonifacy VII figuruje jako prawowity papież.
135. BENEDYKT VII 974-983. Rzymianin. Pochodził z rodu hrabiów Tusculum (Frascati). Którzy w początkach XI wieku odegrali znaczną rolę w historii papiestwa. Benedykt VII był zwolennikiem stronnictwa cesarskiego i popierał rozwój reformy Cluny.
136. JAN XIV 983-984. Piotr z Pawii. Był kanclerzem cesarskim w królestwie Italii. Wybrany po śmierci Benedykta VII, za zgodą Ottona II, uległ przemocy antypapieża Bonifacego VII, który wtrącił go do więzienia. Po czterech miesiącach tortur zmarł z głodu.
137. JAN XV 985-996. Rzymianin. Wprowadzony na Stolicę Piotrową przez Krescencjusza Młodszego, który mianował się patrycjuszem i senatorem Rzymu. Początkowo Jan XV popierał swoich możnych opiekunów, a nawet starał się doprowadzić do ugody między regentką cesarzową Teofano a Krescencjuszami. Z niewyjaśnionych przyczyn naraził się jednak włoskim protektorom i zbiegł do Toskanii, gdzie czekał na przybycie Ottona III, którego wezwał na pomoc. Zmarł w drodze do Pawii. W okresie pontyfikatu Jana XV przeprowadzono pierwszą kanonizację, w której uroczyście uznano Ulrycha, biskupa Augsburga, za świętego Kościoła katolickiego (993 rok). W 987 roku, po wymarciu Karolingów, wasale korony frankijskiej oddali tron Hugonowi Kapetowi, założycielowi francuskiej dynastii Kapetyngów. Jego przyjacielem był uczony mnich Gerbert z Aurillac, późniejszy papież Sylwester II. Za czasów Jana XV przebywał dwukrotnie w rzymskim klasztorze na Awentynie czeski biskup Pragi Wojciech (Adalbert, 956-997), który następnie kierował działalnością misyjną w Polsce i w Prusach, gdzie zginął z rąk niechętnej mu miejscowej ludności pogańskiej.
138. GRZEGORZ V 996-999. Bruno z książąt Karyntii. 16 letni cesarz Otton III mianował papieżem swego 24 letniego krewniaka z Karyntii, Brunona, który przyjął imię Grzegorz, ku czci wielkiego doktora Kościoła, Grzegorza I. Odtąd (poza dwoma wyjątkami, pozycje 216 i 220) wszyscy nowo obrani papieże przyjmowali przy koronacji nowe imię. Grzegorz V był pierwszym Niemcem, który zasiadł na tronie Piotrowym. W 996 roku Grzegorz V ukoronował Ottona III na cesarza. Wkrótce potem, gdy cesarz powrócił do Niemiec, a Grzegorz V opuścił Rzym, by przewodniczyć synodowi biskupów zwołanych do Pawii, ukrywający się przed wojskami niemieckimi młody Krescencjusz ujawnił się, wkroczył do Rzymu i samowolnie mianował papieżem Jana Filagatosa, Greka, który piastował urząd kanclerski za czasów Ottona II i był biskupem Piacenzy. Krescencjusz, licząc na koneksje Filagatosa z dworem bizantyjskim, sądził, że uda mu się zyskać poparcie cesarza konstantynopolitańskiego. Lecz w 998 roku Otton III powrócił do Italii i rozgromił opozycję Krescencjuszów. Wojska cesarskie przywróciły do władzy Grzegorza V, schwytały antypapieża Jana XVI, którego oślepiono, a następnie obcięto mu nos i uszy. Tak okaleczonego posadzono w szatach biskupich na ośle, twarzą do ogona i oprowadzano na pośmiewisko po całym mieście. Ceremonii przypatrywał się niemiecki papież Grzegorz V, który następnie wtrącił kalekę do więzienia i zamorzył go głodem. Pojmanemu Krescencjuszowi ścięto głowę. Grzegorz V zmarł rok później śmiercią naturalną.

JAN XVI 997. Antypapież. Jan Filagatos z Rossano, urodził się w Kalabrii w rodzinie emigrantów greckich. Jego uzdolnienia wysoko ceniła cesarzowa regentka, Teofano, która ofiarowała mu dobra bogatego klasztoru Nonantula i dochody z biskupstwa w Piacenza. Podobno rządził również metropolią Rawenny. Pełnił funkcje wysłannika cesarskiego w Konstantynopolu, gdzie nawiązał bliższe stosunki z dworem bizantyjskim. Wspólnie z Krescencjuszem planowali spisek przeciw Ottonowi III, który zakończył się dla obu tragicznie.

Brak komentarzy: