192.
BENEDYKT
XI 1303-1304. Mikołaj Boccasini z
Treviso, był synem pastucha. Wstąpił do zakonu św. Dominika.
Został generałem zakonu i następnie kardynałem biskupem Ostii.
Wybrany na papieża na konklawe, które odbyło się pod kontrolą
króla Neapolu, przyjął imię Benedykt XI, chociaż Benedykt X był
antypapieżem. Człowiek o łagodnym charakterze, szukał dróg
porozumienia z królem Francji, a nawet częściowo z rodem Colonnów.
Zmarł podobno z przejedzenia świeżymi figami. Nie ma dowodów, iż
został otruty. W 1736 roku przeprowadzono jego beatyfikację.
193.
KLEMENS
V 1305-1314. Rajmund Bertrand de Got,
pochodził z Billandreau (Gaskonia). Był kanonikiem w Bordeaux,
generalnym wikariuszem Lyonu, następnie kapelanem papieskim i
arcybiskupem Bordeaux. Na skutek ostrych sporów między zwolennikami
Colonnów, Orsinich i innych rodów rzymskiej arystokracji konklawe
zebrane w Perugii po śmierci Benedykta XI trwało jedenaście
miesięcy. Przeważyły głosy francuskich kardynałów oraz poparcie
Orsinich. Zaraz po wyborze papież zaskoczył elektorów,
postanawiając dokonać uroczystości swej koronacji w Lyonie, w
obecności Filipa Pięknego i innych książąt francuskich. Klemens
V po kilku latach wahania osiedlił się definitywnie w Awinionie,
niewielkiej mieścinie położonej na lewym brzegu Rodanu. Tu
zbudowano dla papieża warowny pałac. Za papieżem podążyła do
Awinionu kuria, licząca podówczas ponad 4000 urzędników.
Pobudowali oni własne wille i pałace po obu stronach Rodanu. Miasto
Awinion służyło papiestwu jako stolica chrześcijaństwa
zachodniego przez 70 lat, które porównano do 70 lat biblijnej
„niewoli babilońskiej”. Analogia nie była trafna, albowiem
papieże dobrowolnie opuścili nieprzychylny im Rzym, lecz w dalszym
ciągu uważali się za następców św. Piotra. Między Awinionem a
Rzymem utrzymywano luźne kontakty. Legaci i gońcy papiescy w ciągu
niespełna tygodnia docierali do Rzymu poprzez Marsylię, a dalej
drogą morską aż do Ostii lub Corneto, portów rzymskich. W
Wiecznym Mieście opiekę duchową nad wiernymi sprawowali biskupi
okolicznych diecezji. Władza administracyjna była w rękach
skłóconego wewnętrznie waśniami senatu, który rzadko panował
nad chaosem i bandytyzmem nękającym zarówno mieszkańców, jak i
pątników przybywających ciągle licznie do grobów apostolskich. W
sprawach politycznych Klemens V był uległy królowi Francji. Zaczął
od odwołania bulli Bonifacego VIII Unam Sanctam, a następnie
zwołał do Vienne nad Rodanem sobór powszechny (1311-1312), którego
program koncentrował się na trzech zagadnieniach: rozpatrzeniu
sprawy zakonu templariuszy, przygotowania nowej krucjaty i potępieniu
tezy o „chrześcijańskim ubóstwie”, głoszonej przez
franciszkańskich spirytuałów. Na sobór przyjechało około sto
prałatów, z panujących obecny był tylko król Francji. Filip
Piękny od lat toczył walkę z zakonem templariuszy, których
olbrzymie dochody i operacje finansowe przynosiły straty
królewskiemu skarbowi. Król wytoczył templariuszom proces,
oskarżając ich o odstępstwo od wiary, konszachty z duchami
nieczystymi, o praktyki nieobyczajne itp. Na 138 aresztowanych w
Paryżu zakonników wszyscy, oprócz czterech, przyznali się do
winy. O „niezbite dowody” postarali się inkwizytorzy. Oskarżeni
podlegali sądowi kościelnemu, toteż sobór w Vienne potwierdził
wyrok królewski, a wielki mistrz zakonu, Jakub de Molay, zginął na
stosie. Ojcowie soboru potępili również nauki ideologa spirytuałów
Piotra Olivi i pochwalił w ogólnych słowach zamiar zorganizowania
nowej krucjaty, bez podjęcia w tej sprawie konkretnych uchwał.
Wobec złożonej sytuacji politycznej, jaka powstała w Niemczech po
śmierci Albrechta Habsburskiego (1308), Klemens V zajął stanowisko
wyczekujące, nie wyrażając jednak poparcia dla kandydatury
francuskiej brata królewskiego Karola Walezjusza, który ubiegał
się o koronę niemiecką. W 1312 roku kardynałowie legaci papiescy
ukoronowali Henryka VII Luksemburskiego na cesarza. Był to jedyny
wyłom w profrancuskiej polityce Klemensa V. Działalność Klemensa
V i jego następców zdążała ku podporządkowaniu całego
episkopatu zachodniego centralnej władzy kurii rzymskiej. Coraz
bardziej ograniczano autonomię kapituł katedralnych, coraz częściej
stanowiska kościelne były obsadzane bezpośrednio przez papiestwo.
Nastąpił dynamiczny rozwój biurokracji kurialnej: zreorganizowano
trybunały papieskie, Rotę i Sygnaturę Apostolską, rozbudowano
Kamerę i Penitencjarię Apostolską, które spełniały funkcje
skarbca materialnego i duchowego (odpusty) papieża. Ustanowiono
Datarię, która udzielała przywilejów i łask papieskich. Powstał
sekretariat Stanu kierujący sprawami politycznymi, usprawniono
kancelarię, gdzie redagowano bulle papieskie i kontrolowano całość
korespondencji. Aby pokryć olbrzymie wydatki, papież rozbudował
system fiskalny, który objął całą chrześcijańską Europę i
pozwolił w krótkim czasie zebrać nieprawdopodobną wprost fortunę.
Na dwa lata przed śmiercią Klemens V przekazał rodzinie ze skarbca
papieskiego 814000 guldenów w złocie. Papież był znany ze swego
nepotyzmu. W kolegium kardynalskim liczącym 25 członków
było 11 krewnych lub powinowatych papieża. Co bogatsze
beneficja kościelne rozdał swoim bliskim lub podopiecznym. Opłaty
z tytułu prowizji dochodów z pierwszego rodu biskupiego urzędowania
(tzw. annaty) lub pochodzące z nadania immunitetów i innych
przywilejów stanowiły połowę przychodów budżetu papieskiego.
Miesiąc po spaleniu na stosie wielkiego mistrza templariuszy zmarł
Klemens V, a w październiku tegoż roku król Filip Piękny. Dante
nazwał Klemensa V „pasterzem niegodnym i mistrzem podlejszej
sprawy” i umieścił go obok Bonifacego VIII w opisanym przez
siebie Piekle.
194.
JAN
XXII 1316-1334.
Jakub Duese (De Osa). Syn szewca, urodził się w Cahors
(Francja). Studiował prawo i teologię, był wychowawcą i doradcą
króla Neapolu Roberta Andegaweńskiego. Z poręki króla został
biskupem, Frejus, a następnie Awinionu. Brał żywy udział w
pracach soboru w Vienne, zwłaszcza w procesie wytoczonym
templariuszom. Sprzeciwił się natomiast zamiarom wszczęcia procesu
przeciw Bonifacemu VIII. Po śmierci Klemensa V konklawe kardynałów
zebranych w Carpentras (jedna z rezydencji papieskich, 22 km na
północ od Awinionu) było niezwykle burzliwe i trwało 2 lata. Anty
francuska koalicja włoskich kardynałów bezskutecznie próbowała
przełamać hegemonię „gaskończyków”, krewnych i popleczników
zmarłego papieża. Pod naciskiem Ludwika X, syna Filipa Pięknego,
elektorzy zgodzili się na kompromisową kandydaturę biskupa
Awinionu, mającego podówczas 72 lata. Liczono na jego szybką
śmierć – Jakub Duese dożył dziewięćdziesiątki i był jednym
z najbardziej energicznych papieży tego okresu. Już kilka
miesięcy po objęciu rządów skazał na stos biskupa Cahors,
Hugona Geraud, oskarżonego o uprawianie magii i otrucie kardynała
Jakuba de Via, krewniaka papieskiego. Zasadniczą walkę Jan XXII
podjął z „ruchem ubogich”, czyli skrajnym skrzydłem
spirytuałów franciszkańskich. Wydał przeciw nim kilka dokumentów
uroczyście potępiających ideologię chrześcijańskiego
pauperyzmu. Między innymi uznał za herezję twierdzenie, iż
„Chrystus i apostołowie nie mieli żadnej własności – ani
indywidualnej, ani zbiorowej”. Jednocześnie papież bronił zasady
boskiego pochodzenia prawa własności. „Ważniejsze od ubóstwa –
powiadał papież – jest posłuszeństwo hierarchii kościelnej”.
Do opozycji spirytuałów przyłączył się franciszkanin Wilhelm
Ockham (około 1300-1349), jeden z najwybitniejszych myślicieli
chrześcijańskich XIV wieku. Ockham wystąpił z ostrą krytyką
teokratycznej doktryny papalizmu. Wezwany na dwór awinioński, aby
wytłumaczył się ze swych poglądów, został zamknięty w
klasztorze. Po czterech latach odosobnienia udało mu się zbiec wraz
z generałem franciszkanów, Michałem Ceseną, również skazanym
przez papieża za nieposłuszeństwo. Obaj udali się pod opiekę
Ludwika Bawarskiego, który w tym okresie prowadził ostry spór z
Janem XXII. Papież, bowiem nie uznał jego elekcji i w 1324 roku
obłożył go klątwą. Na dworze Ludwika przebywał również inny
wielki uczony, prawnik Marsyliusz z Padwy (ok. 1275-1343), autor
dzieła Defensor pacis (Obrońca pokoju), w którym podważał
papieską koncepcję władzy hierarchii kościelnej. Umacniała się,
zatem opozycja antypapieska, która miała charakter nie tylko
doktrynalny, ale i polityczny. Ludwik Bawarski nie uznając klątwy
papieskiej podjął wyprawę do Rzymu, gdzie przeprowadził koronację
cesarską ( 17 stycznia 1328 r.) zaznaczając przy tym, iż przyjmuje
koronę z „woli ludu”, a nie z woli papieża. Następnie ogłosił
detronizację Jana XXII i na jego miejsce powołał franciszkanina,
spirytuała, który przyjął imię Mikołaj V. Po dwóch latach
antypapież, wypędzony z Rzymu przez ludność miasta, poddał się
Janowi XXII, który kazał go zamknąć w klasztorze. Kilkakrotnie
Jan XXII wypowiadał się w sprawach doktrynalnych. Konstytucją
In agro dominico z 27 marca 1329 roku papież potępił 26
twierdzeń znanego teologa Jana Eckharta (1260-1327), dominikanina,
czołowego przedstawiciela zachodniego mistycyzmu chrześcijańskiego,
przeciwstawiającego religię serca i intuicji, religii prawa i
bezdusznego autorytetu. Pod koniec życia Jan XXII trzykrotnie w
swych kazaniach głosił pogląd, że po śmierci dusze zbawionych
chrześcijan nie oglądają bezpośrednio Boga, ale znajdują się
sub altare (tzn. pod mistycznym ołtarzem niebieskim) w
oczekiwaniu na sąd ostateczny i zmartwychwstanie. Wypowiedzi
papieskie oburzyły wielu teologów, którzy uznali je za sprzeczne z
tradycyjną doktryną katolicyzmu, głoszącą, że człowiek
zbawiony cieszy się w niebie bezpośrednim oglądaniem istoty Bożej.
Pod naciskiem kardynałów papież w przeddzień śmierci odwołał
swoje poglądy przyznając samokrytycznie, że zbłądził. Z rozkazu
Jana XXII promulgowano zbiór praw obowiązujących w Kościele,
zwany Klementyńskim od imienia poprzednika, inicjatora tego dzieła.
Zbiór Klementyński był głównym źródłem prawa
kanonicznego aż do 1919 roku (data publikacji nowego kodeksu). W
1322 r. Jan XXII wydał bullę Docta sanctorum, pierwszy
dokument papieski dotyczący muzyki kościelnej. W 1323 roku papież
kanonizował Tomasza z Akwinu. W 1334 roku ustanowiono Święto
Trójcy Świętej, przypadające w pierwszą niedzielę po
uroczystości zesłania Ducha Świętego. Za czasów Jana XXII został
ustanowiony Order Chrystusa. W 1321 roku zmarł Dante Alighieri,
wybitny poeta włoski, przeciwnik papieży awiniońskich.
MIKOŁAJ
V 1328. Antypapież. Piotr
Rainallucci był członkiem zakonu franciszkańskiego i należał do
stronnictwa spirytuałów. Pochodził z Corvano koło RIETI (Włochy).
Był zwolennikiem skrajnego ubóstwa. Gdy cesarz Ludwik przybył do
Rzymu, brat Piotr był mnichem klasztoru na Aracoeli, gdzie wysoko
ceniono nieskazitelność jego postawy zakonnej. Niektóre źródła
podają, że przed wstąpieniem, do zakonu był od pięciu lat
żonaty. Wydaje się, że kandydaturę Piotra wysunął sam lud,
który otaczał dużą czcią ubogiego mnicha. Piotra ogłosił
papieżem cesarz, a następnie biskup Wenecji udzielił wybranemu
papieżowi sakry (1328)_. Po dwóch latach pozbawiony opieki
cesarskiej mnich antypapież opuścił Rzym i ostatecznie udał się
do Awinionu, gdzie klęcząc u stóp Jana XXII z powrozem na szyi
prosił o przebaczenie. Zmarł w 1333 roku, po trzyletniej pokucie w
klasztorze awiniońskim.
195.
BENEDYKT
XII 1334-1342. Jakub Foumier. Był
synem młynarza z Saverdun (koło Foix, południowo zachodnia
Francja). Wstąpił do zakonu cystersów, gdzie otrzymał staranne
wykształcenie teologiczne. Był opatem, następnie biskupem Pamiers
i Mirepoix, wreszcie kardynałem kościoła św. Priscy. Po objęciu
rządów papieskich Benedykt XII dołożył wielu starań, by
uzdrowić stosunki panujące w zakonach. W konstytucji Benedictus
Deus z 1336 roku ogłosił oficjalną doktrynę o stanie dusz
świętych i błogosławionych, które w niebie oglądają Boga. W
dziedzinie politycznej współpracował z królem francuskim.
Robertowi z Neapolu powierzył funkcję administratora Rzymu,
polecając mu wprowadzić ład w Wiecznym Mieście. Nie doszło
jednak do poprawy stosunków z Ludwikiem Bawarskim. Aby położyć
kres roszczeniom papieskim w sprawie korony niemieckiej, Ludwik
zwołał do Rhense zjazd elektorów, (1338) na którym powzięto
uchwałę stanowiącą, iż kandydat obrany w prawidłowy sposób
będzie uznany za króla Niemiec bez względu na stanowisko, jakie w
tej sprawie zajmie papiestwo. Benedykt XII utrzymywał bliski kontakt
listowny z wielkim poetą Franciszkiem Petrarką (1304-1374), którego
poznał osobiście w latach 1326-1327, podczas pobytu wieszcza w
Awinionie. Papież liczył, że Petrarka utoruje mu drogę do powrotu
do Rzymu. W 1341 roku Petrarka uzyskał najwyższe wyróżnienie,
jakim było uwieńczenie jego skroni laurem na rzymskim Kapitolu. W
czasach Benedykta XII papieska tiarę ozdobiono potrójnym diademem
(poprzednio było ich tylko dwa). Papież zmarł w Awinionie i tam
został pochowany.
196.
KLEMENS
VI 1342-1352. Piotr Roger de
Beaufort. Urodził się na zamku Maumont (koło Limoges, Francja), w
rodzinie szlacheckiej. Wstąpił do zakonu benedyktynów. Dostąpił
godności arcybiskupa Rouen, a następnie kardynała kościoła
Nereusza i Acillesa. Wszechstronnie wykształcony, był znany z
ogłady i zdolności dyplomatycznych. Po śmierci Ludwika Bawarskiego
uznał wybór Karola IV na króla Niemiec. W 1347 roku Klemens VI
zakupił dotychczas dzierżawiony Awinion wraz z posiadłościami od
właścicielki Joanny I, hrabiny Prowansji i Neapolu, za sumę 80000
złotych florenów i jednocześnie zapewnił młodej księżniczce
drogę do królewskiej korony neapolitańskiej. W ten sposób papież
zamierzał zapewnić południową granicę Państwa Kościelnego.
Gorączka, która objęła wiele miast Italii, domagających się
niepodległości i ustroju republikańskiego, dotknęła również
papieski Rzym. W 1342 roku nowo obranego papieża Klemensa VI witał
w Awinionie w imieniu miasta Rzymu młody Cola di Rienzi, syn
oberżysty, utalentowany mówca. Papież mianował go wówczas
notariuszem kamery miejskiej. W trzy lata później di Rienzi stał
się przywódcą rzymskiego powstania ludowego i marzył o
przywróceniu Rzymowi dawnej świetności. Jego niczym niepohamowane
ambicje wywołały niezadowolenie ludu, który zmusił swego trybuna
do ucieczki z miasta. Klemens VI, który rozporządzał dużymi
dochodami, okazał się hojnym mecenasem artystów i pisarzy. W
Awinionie zapanował świeży powiew rodzącego się Renesansu.
Papież obdarzył Petrarkę dochodami kanonikatu z Pizy i powierzył
mu zadanie zbierania dzieł klasyków dla papieskiej biblioteki.
Dzięki hojności papieskiej rozwinęła się twórczość wybitnego
malarza ze szkoły sieneńskiej, Simone Martini (1284-1344),
prekursora Odrodzenia. W Rzymie Klemens VI powołał do życia studia
języków klasycznych: greki i cycerońskiej łaciny. W Awinionie
zwołał komisję uczonych astronomów, którzy mieli przeprowadzić
korektę obowiązującego kalendarza juliańskiego, wprowadzonego w
46 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zabiegom papieża o
przekształcenie Awinionu w stolicę kultury, sztuki i nauki
przeszkodziła zawleczona ze wschodu „czarna śmierć”, dżuma,
która w połowie XIV wieku zebrała przeraźliwe żniwo. Na skutek
zarazy i spowodowanego przez nią głodu wyginęła trzecia część
mieszkańców Europy. „Czarna śmierć” nie ominęła Awinionu.
Papież i kuria zamknęli się szczelnie w pałacu. Jednym ze skutków
zarazy było nasilenie się ruchów religijnych o podłożu
mistyczno-fanatycznym. Jedni nawoływali do pogromów ludności
żydowskiej, którą oskarżano o spowodowanie epidemii. Inni, tak
zwani biczownicy, uprawiali publiczną pokutę w postaci pielgrzymek
i procesji półnagich, biczujących się wzajemnie pątników. Bulle
Klemensa VI ostro potępiły obie praktyki i nakazały duchownym
otoczyć opieką Żydów. Nie wszędzie jednak znalazły one posłuch
u dostojników kościelnych. W 1350 roku w Awinionie obchodzono
uroczysty jubileusz narodzin Chrystusa.
197.
INNOCENTY
VI 1352-1362. Stefan Aubert urodził
się w Mont koło Limoges. Był nauczycielem prawa w Tuluzie, a
następnie biskupem Noyon i Clermont. Mianowano go kardynałem
biskupem Ostii i administratorem diecezji awiniońskiej. Usiłował
bezskutecznie przeprowadzić kilka reform wśród najbliższych
dostojników kurii rzymskiej, której tryb życia przypominał raczej
jeden z królewskich dworów aniżeli stolicę chrześcijaństwa.
Francja była wówczas rozdarta nieustannymi walkami z Anglią (tzw.
wojna stuletnia); interwencje papieskie poza krótkimi rozejmami, nie
odniosły większych skutków Trudności wewnętrzne przeżywa
również Rzesza Niemiecka. W Rzymie panował chaos. Wszystko
skłaniało papieża do przygotowania się do powrotu do Italii i
ponownego osiedlenia się w Stolicy Piotrowej. Być może zaważyły
również listy i wypowiedzi szwedzkiej mistyczki i wizjonerki
Brygidy, której Chrystus objawił swoje niezadowolenie z powodu
przedłużającego się pobytu papieży w Awinionie. Wizje Brygidy
cieszyły się dużą popularnością, odzwierciedlały, bowiem
ówczesne nastroje ludności rzymskiej. Innocenty VI podjął wówczas
decyzję uporządkowania sytuacji politycznej w Państwie Kościelnym.
W tym celu wysłał do Italii swego legata, energicznego
hiszpańskiego kardynała Egidiusza Albomoza, na czele armii mającej
przywrócić siłą panowanie papieskie. Albomoz wykorzystał Colę
di, Rienzi, który powrócił do Rzymu w charakterze senatora.
Jednakże trybun nie potrafił zmienić swego apodyktycznego stylu
rządów i wkrótce ponownie zraził sobie mieszkańców miasta,
którzy wzniecili przeciw niemu bunt. W czasie zamieszek ulicznych
zginął Cola di Renzi (1354 r.), ale kardynał Albomoz wypełnił
swoje zadanie i podporządkował władze miasta panowaniu biskupa
rzymskiego. Albomoz opublikował następnie tak zwaną Konstytucję
Egidiańską, która uregulowała stosunki prawne na terenie
Państwa Kościelnego. Obowiązywała ona aż do czasów Napoleona. W
1355 roku z polecenia papieża Albomoz ukoronował na cesarza Karola
IV. Rok później cesarz wydał Złotą Bullę, w której uroczyście
oświadczył, że król niemiecki jest niezależny od władzy
papieskiej. W ostatnich latach panowania Innocentego Vi na dworze
awiniońskim przebywał w charakterze posła Rzeczypospolitej
Florencji Jan Boccaccio (1313-1375) pisarz włoski, autor Dekameronu
zbioru nowel, który wywarł wielki wpływ na literaturę europejską.
198.
URBAN
V 1362-1370. Wilhelm de Grimoard
urodził się w 1309 roku w Mende (południowa Francja). Był
profesorem w Awinionie i Montpellier. Wstąpił do zakonu
benedyktynów i został opatem klasztoru św. Wiktora w Marsylii. Nie
należał do grona kardynalskiego. Urban V podjął pierwsze
konkretne kroki celem powrotu do Rzymu. Skłoniły go do tego nie
tylko nalegania Brygidy szwedzkiej i Petrarki, ale również
sytuacja, w jakiej znajdowała się kuria papieska w Awinionie.
Spokojnej egzystencji papieskiej zagrażały chaos i rozproszone
bandy rozbójników, grasujących bezkarnie w okresie wojen
angielsko- francuskich. W 1367 r. Urban wyruszył w podróż przez
Marsylię i Viterbo i dotarł do Rzymu gdzie Zamieszkał przy
Watykanie, albowiem pałac Laterański, zniszczony przez pożar w
1361 r., nie nadawał się na rezydencję. Na ziemi włoskiej
przywitał go umierający sędziwy kardynał Albomoz (zmarł w 1367
r.) oraz Petrarka i Boccaccio. W 1368 roku papież uwieńczył koroną
cesarską małżonkę Karola IV, a w 1369 roku przyjął cesarza
bizantyjskiego Jana V Paleologa, który przybył do Rzymu z prośbą
o pomoc przeciw potędze otomańskiej. Cesarz Jan przyjął nawet
uroczyście wiarę rzymską, ale akt ten nie znalazł uznania w
Kościele prawosławnym. Podróż Paleologa nie przyniosła żadnych
korzyści politycznych ani religijnych. Po blisko trzech latach
pobytu w Rzymie Urban V uznał, że nastroje miejscowej ludności,
która niechętnie odnosiła się do „francuskiego” papieża,
zmuszają go do powrotu do Awinionu. 5 września 1370 roku papież
udał się drogą morską do Francji, 19 grudnia tegoż roku zmarł w
Awinionie. Urban V był znany ze szczerości. Ze swej szkatuły
utrzymywał 1400 scholarów, studiujących na uniwersytetach
francuskich. W 1870 roku został zaliczony w poczet błogosławionych.
199.
GRZEGORZ
XI 1370-1378. Piotr Roger de Beaufort
był bratankiem Klemensa VI, który mianował go kardynałem kościoła
Matki Boskiej „Nuova”. Roger miał wówczas zaledwie 17 lat.
Młody kardynał studiował prawo w Perugii. W pierwszych latach jego
pontyfikatu nasiliła się anty francuska opozycja miast włoskich,
którym przewodniczyła Florencja. Grzegorz XI postanowił jednak
wrócić do Rzymu, w czym pomogła mu mniszka dominikańska,
Katarzyna Benincasa ze Sieny. Ta znana mistyczka, obdarzona niezwykłą
inteligencją, postanowiła dołożyć wszelkich starań, by
sprowadzić do Rzymu „swego włoskiego, najświętszego ojczulka”
– jak nazywała papieża. Mimo intryg dopięła swego i w 1376 roku
Grzegorz XI w otoczeniu 15 kardynałów opuścił ostatecznie
Awinion. Dla poskromienia florentczyków, którzy próbowali stawiać
opór „francuskiemu” papieżowi, Grzegorz XI użył wojsk
zaciężnych, składających się głównie z bretońskich chłopów.
Dowodził nimi kardynał Robert z Genewy, który dokonał
bezpardonowej rzezi 4000 buntowników otoczonych w mieście Cesena.
Papież obłożył Florencję interdyktem. Powrót papieża do swej
stolicy był znaczony krwią.
200.
URBAN
VI 1378-1389. Po śmierci Grzegorza
XI lud rzymski domagał się papieża narodowości włoskiej.
Kardynałowie w większości pochodzenia francuskiego, postanowili
wybrać na papieża arcybiskupa Bari, Bartłomieja Prignano, który
nie był członkiem kolegium elektorskiego. Urban VI rozpoczął swe
rządy w Kościele od autokratycznych posunięć wobec kardynałów i
kurialistów obcej narodowości. Gwałtowny charakter papieża i jego
niezręczne posunięcia zbudziły ogólną niechęć. Jeszcze przed
swoją śmiercią Katarzyna Sieneńska próbowała nadaremnie hamować
zapalczywość i gburowatość Urbana VI. Wówczas francuscy
kardynałowie zebrali się w Neapolu i anulując poprzednie konklawe
(pod pozorem, że działali pod przymusem ludu), obrali nowego
papieża. Był nim Robert z Genewy, wspominany wyżej krwawy pogromca
rebeliantów spod Ceseny. Przyjął on imię Klemens VII i próbował
zbrojnie opanować Rzym. Ludność miasta obroniła jednak Urbana VI
i francuski antypapież musiał cofnąć się spod murów Rzymu.
Klemens VII udał się, zatem do Awinionu, gdzie szybko
zrekonstruował dawną administrację papieską. W Kościele
zachodnim doszło do rozłamu. Rozpoczął się trwający
kilkadziesiąt lat okres Wielkiej Schizmy. W Rzymie brutalność i
porywczość Urbana VI przybierały coraz ostrzejszą formę. Podjął
on walkę z królową Joanną z Neapolu, którą uznała za wroga
Stolicy Apostolskiej. Wykrycie spisku kurialistów i kardynałów,
którzy zmierzali do usunięcia Urbana VI z tronu papieskiego,
zakończyło się tragicznie. Z rozkazu papieża zamordowano 5
kardynałów Włochów. Urban VI zmarł otoczony powszechną
nienawiścią. W 1389 roku ustanowił nowe święto maryjne:
Nawiedzenia Matki Boskiej, obchodzone w kościele rzymskokatolickim 2
lipca.
201.
BONIFACY
IX 1389-1404. Piotr Tomacelli
pochodził z Neapolu. Był kardynałem kościoła św. Anastazji.
Kilka lat później w Awinionie wybrano następcę Klemensa VII:
Benedykta XIII. Schizma trwała, a nawet się pogłębiała. Po
stronie papieży awiniońskich opowiedziały się dwory Francji,
Neapolu, Sabaudii, Szkocji, częściowo Niemcy. Obediencję rzymską
popierały Anglia, Portugalia, Węgry. Inne kraje zachowały
neutralność. Bonifacy IX nie uczynił nic, by zlikwidować schizmę.
Za jego pontyfikatu kwitł nepotyzm, handel odpustami i daleko
posunięty fiskalizm kurialny. W 1391 roku odbyła się w Rzymie
kanonizacja św. Brygidy szwedzkiej.
202.
INNOCENTY
VII 1404-1406. Cosma Migliorati.
Kardynał arcybiskup Rawenny, pochodził z Sulmone. Jego dwuletni
pontyfikat niczego nie zmienił w złożonej sytuacji Kościoła
rozdartego schizmą. W tym okresie przybył do Rzymu Gian Francesco
Poggio Bracciolini (1380-1459), włoski humanista, który objął
posadę sekretarza papieskiego. Z jego usług korzystało siedmiu
następnych papieży.
203.
GRZEGORZ
XII 1406-1415. Angelo Correr
pochodził z Wenecji. W chwili wyboru na papieża miał już 70 lat i
piastował godność patriarchy Konstantynopola. Kardynałowie
postanowili wpłynąć na obu papieży – rzymskiego Grzegorza XII i
awiniońskiego Benedykta XIII – by spotkali się w Savonie
(Liguria, Włochy) i zawarli porozumienie. Do spotkania nie doszło,
gdyż obaj papieże w ostatniej chwili cofnęli swą zgodę. Ich upór
wzbudził powszechne niezadowolenie. Coraz więcej dworów
królewskich wycofywało swoje poparcie zarówno dla Awinionu, jak i
Rzymu. Inicjatywę przejęło w swe ręce gremium kardynalskie, które
w 1409 roku zwołało do Pizy sobór powszechny. Zgromadził on 24
kardynałów, wielu biskupów oraz przedstawicieli dworów
królewskich i uniwersytetów. Nie stawili się ani Grzegorz XII, ani
Benedykt XIII. Po debatach uznano obu nieobecnych papieży za
schizmatyków i wybrano nowego papieża w osobie kardynała Piotra
Filargiego, franciszkanina urodzonego na Krecie, który przyjął
imię Aleksander V. Ani Grzegorz, ani Benedykt nie uznali decyzji
soboru pizańskiego. O kierownicze stanowisko w Kościele walczyło
teraz nie dwóch, ale trzech papieży. W tym samym czasie w Rzeszy o
uznanie tytułu królewskiego ubiegało się trzech pretendentów.
Chaos w chrześcijaństwie zachodnim dochodził do zenitu.
Rozwiązanie mógł przynieść tylko sobór powszechny zwołany
przez garstkę kardynałów, ale z inicjatywy ludzi rozporządzających
władzą i ponoszących odpowiedzialność za instytucje Kościoła:
byli nimi król niemiecki i węgierski Zygmunt Luksemburski, biskupi
ważniejszych stolic diecezjalnych, reprezentanci uniwersytetów.
Zwołany w 1414 roku za zgodą Jana XXIII, następcy pizańskiego
papieża Aleksandra V, sobór w Konstancji przywrócił jedność
Kościołowi katolickiemu. W ciągu czterech lat obrad rozwiązano
wiele problemów dotyczących odnowy i doktryny kościelnej ( m.in.
potępiono „reformatorskie” poglądy Anglika Wiklifa i Czecha
Husa, który został spalony na stosie w 1415 r.) Wreszcie ojcowie
soboru przyjęli rezygnację rzymskiego papieża Grzegorza XII, który
zatrzymał tylko godność kardynalską. Jednocześnie usunęli z
urzędu, antypapieży: Benedykta XIII i Jana XXIII, który zbiegł
potajemnie z Konstancji. Przystąpiono do nowej elekcji, w wyniku,
której papieżem został Oddone Colonna. Na soborze uchwalono
ponadto dwa akty. Jeden głosił, że sobór, reprezentujący cały
Kościół powszechny, ma władzę najwyższą, nadaną mu przez
Chrystusa, i wszyscy – nie wyłączając papieża – winni
podporządkować się tej władzy. Drugi postanawiał, że sobór
zbierać się będzie regularnie, co kilka lat. Oba akty były
wyrazem powszechnie wówczas uznawanej tezy o wyższości władzy
soboru nad papiestwem (teza koncyliaryzmu).
KLEMENS
VII 1378. Antypapież. Robert z
Genewy, wybrany przez grupę kardynałów francuskich, stojących w
opozycji do Urbana VI. Urzędował w Awinionie, ciesząc się
poparciem francuskiego dworu królewskiego.
BENEDYKT
XIII 1394. Antypapież. Piotr de
Luna pochodził z Aragonii. Wybrany na następcę Klemensa VII.
Bronił z uporem swych praw do tiary papieskiej i nie uznał decyzji
soboru w Konstancji.
KLEMENS
VIII 1423.
Antypapież. Gil Sanchez Munoz. Następca Benedykta XIII.
Próbował kontynuować schizmę awiniońską. Zmarł w 1423 roku.
BENEDYKT
XIV 1423. Bernard Garnier,
ostatni z antypapieży obediencji awiniońskiej. Zmarł w 1430 roku.
ALEKSANDER
V 1409. Antypapież. Piotr
Filargo urodził się na Krecie. Był arcybiskupem Mediolanu. Wybrany
na papieża przez kardynałów zebranych na soborze w Pizie. Zmarł w
1410 roku.
JAN
XXIII 1410. Antypapież. Baltazar
Cossa. Za młodu był piratem morskim. Później przyjął święcenia
i został biskupem Bolonii. Cieszył się poparciem króla Zygmunta
Luksemburskiego. Wybrany na papieża po śmierci Aleksandra V zgodził
się na zwołanie soboru w Konstancji i przybył na jego inaugurację.
Gdy ujawniono jego niezbyt chwalebną przeszłość i skłonność do
przekupstwa, w obawie przed procesem, którym mu grożono, uciekł
potajemnie z miasta. Wkrótce został ujęty i osadzony w więzieniu
w Konstancji. Ojcowie soboru zrezygnowali z dalszych dociekań,
żądając od niego tylko rezygnacji, którą podpisał imieniem
chrzestnym: Baltazar. Później papież Marcin V przywrócił mu
wspaniałomyślnie godność kardynalską. Jan XXIII zmarł we
Florencji, gdzie w chrzcielnicy katedralnej wzniesiono mu wspaniały
grób dłuta słynnego rzeźbiarza Donatella (1386-1466).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz